Nền quân chủ lập hiến Thái Lan đang bị rúng động bởi một phong trào đấu tranh quần chúng mạnh mẽ do học sinh, sinh viên dẫn đầu trong suốt 5 tháng qua. Nền quân chủ tưởng như bất khả xâm phạm bị thách thức, toàn thể giai cấp thống trị bối rối. Một mặt, họ lo sợ rằng sự đàn áp tàn bạo sẽ chỉ làm phong trào triệt để hơn, nhưng mặt khác, nếu nhượng bộ họ sợ điều đó sẽ khuyến khích nó. Cả hai đều đúng.
Thùng thuốc súng
Mặc dù có một nền kinh tế tương đối phát triển với GDP trên đầu người vào loại khá, Thái Lan vẫn đứng vào top các quốc gia bất bình đẳng nhất thế giới. 10% người giàu nhất kiểm soát 85,7% tài sản quốc gia, trong khi 10% nghèo nhất không sở hữu bất cứ thứ gì ngoài nợ nần và thất nghiệp. Nợ hộ gia đình đã đạt đến 80% GDP. Trong những năm qua, bẫy thu nhập trung bình cũng làm cho nền kinh tế Thái Lan tăng trưởng chậm lại. Và đại dịch Covid-19 đến đã làm cho vấn đề thêm trầm trọng; ngành du lịch của Thái Lan, vốn chiếm tới 20% GDP, đã chịu một tác động mang tính tàn phá, đẩy hàng chục triệu người vào tình cảnh của thất nghiệp hoặc việc làm bấp bênh. Đây sẽ là chất xúc tác cho một sự bùng nổ xã hội.
Điều này từ lâu đã được biết đến và được ý thức bởi một bộ phận của giai cấp tư sản Thái Lan, những người hy vọng rằng, vấn đề sẽ được giải quyết chỉ với một vài cải cách nhỏ từ trên xuống, bất bình đẳng sẽ được thu hẹp và nền móng của chế độ không mảy may sứt mẻ, đại biểu là gia tộc Shinawatra. Cái mà họ muốn không phải là một cuộc cách mạng, chắc chắn, cũng không phải vì lòng thương xót dân nghèo mà vì sự bảo toàn lợi ích của chính họ. Nhưng những cải cách này mang tới hy vọng về một sự thay đổi cho hàng triệu người nghèo, đặc biệt là ở nông thôn, và họ đã đứng vào hàng ngũ phe Áo đỏ để bảo vệ chúng. Dẫu vậy mỗi bước cải cách về hướng tiến bộ ngay lập tức xung đột với lợi ích của giới đại tư sản, tướng lĩnh quân đội và hoàng gia, những người mà toàn bộ lợi ích dựa trên sự khai thác, bóc lột quần chúng lao động nghèo. Toàn bộ lực lượng bảo thủ, phản động đã được tập hợp đằng sau các cuộc đảo chính 2006 và 2014, và như lịch sử đã chứng minh, trong thời đại đế quốc chủ nghĩa, ngay cả bộ phận tiên tiến nhất trong giai cấp tư sản cũng không thể dẫn dắt một cuộc cách mạng hướng tới những mục tiêu dân chủ tư sản. Cách mạng với họ còn đáng sợ hơn phản cách mạng.
Cũng cần phải nói rằng chưa có một quốc gia nào lại lắm tướng lĩnh và đô đốc đến vậy (1700 người, Hoa Kỳ cũng mới chỉ có hơn 600), và để giải quyết sự thừa thãi này dễ hiểu là quân đội có mặt ở mọi lĩnh vực của kinh tế, chính trị. Họ duy trì địa vị của mình một mặt bởi sự cai trị độc đoán và đảo chính quân sự (12 thành công, 7 thất bại kể từ 1932), như thủ tướng Thái Lan hiện tại, Prayuth Chan-Ocha, cũng là một cựu tướng lĩnh và lên nắm quyền sau cuộc đảo chính năm 2014. Ở mặt khác là cộng sinh với hoàng quyền để có ít nhiều một cơ sở xã hội.
Tiếc thay, vị vua hiện tại, Vajiralongkorn, hội tụ mọi điểm để trở thành lựa chọn tồi tệ nhất cho nhiệm vụ này: Xa hoa, buông thả và vô trách nhiệm. Hàng chục tỷ baht được rút từ ngân sách mỗi năm để cung cấp cho cuộc sống xa hoa của Vajiralongkorn và hoàng thất ở Đức, nơi ông đã tiêu tốn phần lớn thời gian của mình thay vì Thái Lan. Bất chấp hàng triệu người Thái đang bị đẩy vào cảnh túng quẫn vì đại dịch điều này cũng không suy giảm, 37 tỷ Baht từ ngân sách 2021 đã được phê duyệt cho hoàng gia. Những tuyên truyền nhằm thần bí hoá vị “đức phật” này cùng những luật chống “tội khi quân” giờ đây cũng không thể ngăn nổi nhân dân Thái Lan tỏ lòng căm phẫn.
Quần chúng đấu tranh
Chính trong bối cảnh này mà phong trào đấu tranh đã bắt đầu. Đẩu tháng 2, các cuộc biểu tình mới chỉ nổ ra trên quy mô nhỏ, lẻ tẻ trong các khuôn viên đại học, học sinh, sinh viên phản đối chính phủ giải tán đảng đối lập FFP.
Nó chỉ thực sự bùng nổ vào ngày 18 tháng 7 với cuộc biểu tình trên đường phố lớn nhất kể từ 2014, được phát động bởi Thanh niên tự do (FY) với 3 yêu sách được đưa ra: Giải tán quốc hội, chấm dứt đe dọa người dân và sửa đổi Hiến pháp. Lan rộng như cháy rừng, các cuộc biểu tình nổ ra trên cả nước dẫn đầu bởi FY. Ngày 3 tháng 8, lần đầu tiên trong lịch sử chế độ quân chủ Thái Lan bị công khai thách thức giữa một cuộc biểu tình. Ngày 10 tháng 8, khẩu hiệu “Chúng tôi không muốn cải cách; chúng tôi muốn cách mạng” đã được đưa ra cùng với yêu sách 10 điểm đánh thẳng vào chế độ quân chủ.
Tương tự như nhiều nơi trên thế giới, chúng ta đang chứng kiến một thế hệ mới của những người trẻ, ngày càng cách mạng bởi sự tức giận với hiện trạng, không nao núng trước sự đàn áp và không chấp nhận ngồi yên để chờ đợi sự thay đổi.
Đàn áp
Chính quyền quân sự chỉ đơn giản là bị sốc trước mức độ và sự táo bạo của cuộc đấu tranh. Nó đã cố gắng dập tắt phong trào bằng hàng loạt cuộc bắt bớ những người lãnh đạo, bằng vòi rồng và bạo lực cảnh sát, huy động lực lượng cánh hữu và bảo hoàng, thậm chí ban bố tình trạng khẩn cấp vào tháng 10. Nhưng dường như đòn roi khủng bố chỉ củng cố thêm quyết tâm của người biểu tình, khi quần chúng đã mất đi sức ì của nỗi sợ hãi, điều gì có thể cản bước họ?
Prayuth đã phải rút lại sắc lệnh khẩn cấp chỉ sau 1 tuần ban bố, và hứa hẹn quốc hội sẽ thảo luận về những cải cách Hiến pháp. Nhưng tất nhiên điều này chỉ phục vụ để đánh lạc hướng phong trào, hạ viện có thể bị giải tán bởi quốc vương bất cứ lúc nào, trong khi mọi thành viên của Thượng viện đều do quân đội bổ nhiệm. Điều đó có nghĩa là không có cải cách nào động chạm đến lợi ích của quốc vương và quân đội có thể được thông qua mà chưa có sự chấp thuận từ họ. Cuối cùng các cuộc thảo luận ở lưỡng viễn đi đến kết thúc bằng việc bác bỏ 5 trên 7 yêu cầu cải cách Hiến pháp, những cải cách quan trọng nhất.
Điều này khiến cho Arnon Nampa, một luật sư ủng hộ dân chủ, phải thốt lên: “Một ngày nào đó, nếu không có cải cách, chúng tôi sẽ nổi dậy.” Nhưng “sẽ” là bao giờ?
Nhiều nhà bình luận tiểu tư sản sợ hãi trước những gì làm họ liên tưởng tới cuộc đấu tranh quần chúng năm 1973, họ bóng gió về cuộc thảm sát đại học Thammasat năm 1976. Họ rên rỉ rằng, những yêu sách của sinh viên “đang đi quá xa”, rồi biểu tượng mới của nó, RT, có thể làm người ta liên tưởng ngay tới chủ nghĩa cộng sản, sẽ cho quân đội cái cớ để “đàn áp dân chủ”, hay tệ hơn, đảo chính. Nhưng giai cấp thống trị đâu cần đợi có cớ để đàn áp, khi cần đàn áp nó tự tạo cớ cho mình. Trên thực tế, có bằng chứng cho thấy rằng cái cớ cho việc ban bố tình trạng khẩn cấp vào tháng 10 đã được cố tình tạo ra.
Bằng sự ảo tưởng của mình vào cải cách chế độ thay vì cách mạng, cánh tiểu tư sản trong phong trào ở những thời điểm quyết định chắc chắn sẽ kìm hãm thay vì thúc đẩy phong trào. Các đảng đối lập dưới sự lãnh đạo của họ thay vì dẫn dắt phong trào, trên thực tế thường là đi sau nó.
Tương lai nào phía trước?
Sinh viên, học sinh đã minh chứng cho lòng quyết tâm thay đổi hiện trạng của mình bằng sự quả cảm, kiên cường trên đường phố, bất chấp sự đàn áp tàn bạo. Nhưng 5 tháng đã trôi qua, Prayuth vẫn tại vị, chưa cải cách nào đã được thi hành và nhiều người đấu tranh vẫn bị cầm tù. Bất cứ lúc nào một tâm trạng của sự mệt mỏi và thất vọng cũng có thể quét qua phong trào làm nó vỡ vụn, phân mảnh. Có những người sẽ quay lại với nỗi sợ hãi trước kia, có người sẽ tìm kiếm một cuộc đối đầu liều lĩnh với bạo lực cảnh sát.
Một biểu tượng hay khẩu hiệu có thể tăng cường sự thách thức. Nhưng một yêu sách mang tính cách mạng không chỉ đòi hỏi sự táo bạo mà còn sự liên kết với tâm trạng, nguyện vọng của đông đảo quần chúng lao động. Có rất nhiều câu hỏi được đặt ra.
Mặc dù đã có một lời kêu gọi Tổng đình công vào ngày 14 tháng 10, điều đó đã không thành hiện thực, làm thế nào công nhân có thể được huy động vào cuộc đấu tranh sắp tới? Những người lính bình thường, những người mà bản thân và gia đình cũng đang chìm trong khốn khó, tâm trạng của họ thế nào? Ở nông thôn ít nhiều còn bảo thủ, lạc hậu, nông dân nghĩ sao về sự thách thức chống lại chế độ quân chủ? Đó không phải là những câu hỏi thứ yếu mà ngược lại, là những câu hỏi mang tính quyết định.
Trong nhiều năm, các hội sinh viên Marxist đã đóng vai trò hàng đầu trong việc thúc đẩy những ý tưởng cách mạng trong phong trào sinh viên, học sinh, đặc biệt là trong cuộc đấu tranh hiện nay. Giờ đây liệu nó có thể trả lời được những câu hỏi trên?
