Sau khi tốt nghiệp đại học vào năm 2018, Chen Mingming đã phải vượt qua bốn vòng kiểm tra và phỏng vấn trước khi được mời làm việc tại một trong những công ty internet được đánh giá cao nhất Trung Quốc. 2 năm sau, để từ bỏ nó cô còn phải vượt qua thử thách hơn nhiều.
Khi Chen gửi đơn từ chức, cô đã được yêu cầu phải ký một Thỏa thuận không cạnh tranh (NCA) cấm cô làm việc với một danh sách dài các công ty internet hạng nhất và hạng hai trên khắp Trung Quốc, cũng như các công ty mà họ đã đầu tư. Nói cách khác, cô ấy thực sự sẽ bị cấm tham gia toàn ngành trong suốt thời gian của thỏa thuận. Đối với một người mới ra trường và ít kinh nghiệm làm việc, ký hợp đồng như vậy sẽ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho sự nghiệp của cô ấy.
Nhưng Chen – người cũng giống như tất cả các nhân viên được phỏng vấn cho bài báo này – cũng có lý do chính đáng để ký. Nếu cô ấy không hợp tác, công ty của cô ấy có thể làm tổn hại đến danh tiếng của cô ấy trong toàn ngành và từ chối cấp cho cô ấy “giấy chứng nhận nghỉ việc”, thứ mà cô ấy sẽ cần để xuất trình cho bất kỳ nhà tuyển dụng nào trong tương lai.
Sau khi thông báo với công ty về ý định từ chức của cô, Chen đã được triệu tập bởi nhiều cấp trên và nhân viên nhân sự, những người thay nhau cố khiến cho cô đổi quyết định. Đó là một chiến dịch gây áp lực không ngừng khiến Chen cảm thấy kiệt quệ. Cô ấy nói với LatePost rằng cô ấy không thể ngủ vào buổi tối. Trong ngày, đầu óc cô hoàn toàn trống rỗng. Một lần, sau khi về đến căn hộ của mình, cô ấy ngồi thẫn thờ đến khoảng một giờ sáng, cuối cùng cô ấy không thể cầm lòng được nữa và bật khóc.
Sau gần hai tháng, Chen cùng với một đại diện nhân sự ở trong một phòng họp, người đã đưa ra một NCA và nói với cô ấy: “Tất cả đã được hoàn tất. Hãy đọc nó và ký tên ở phía dưới.” Sau khi đọc kỹ, Chen đã ký. Trong khoảnh khắc đó, cuộc tranh chấp tra tấn của cô cuối cùng cũng kết thúc. Cô lặng lẽ ngồi trong văn phòng và tận hưởng cảm giác nhẹ nhõm.
Vào năm 2019, LatePost đã báo cáo về việc ngành công nghiệp internet của Trung Quốc bắt đầusử dụng các thỏa thuận không cạnh tranh (NCA) như thế nào. Dựa trên các cuộc phỏng vấn cũng như các phiên tòa được tải lên China Judgement Online, cơ sở dữ liệu về các phán quyết của tòa án, NCA của nước này chỉ trở nên phổ biến hơn kể từ đó, và nay đã lan rộng sang các ngành khác. Trong báo cáo thường niên về nhà nước pháp quyền ở Trung Quốc, Viện Luật của Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc lưu ý rằng vào năm 2020, đã có 316 vụ ra tòa liên quan đến NCA, trong đó chỉ 93 vụ liên quan đến ngành công nghệ.
Chúng cũng ngày càng được áp đặt trong toàn bộ hệ thống phân cấp của công ty, mở rộng cho cả những sinh viên mới tốt nghiệp như Chen và thậm chí cả những sinh viên thực tập. Ngày càng có nhiều nhân viên cấp cơ sở kiểu vậy bị đe dọa với NCA và bị kiện nếu họ vi phạm thỏa thuận sau khi nghỉ việc. Họ thường không có cách nào để trả bất kỳ hình phạt.
NCA không phải thứ gì đó mới. Đối với các công ty, có một nhu cầu hợp lý để hạn chế các giám đốc điều hành hàng đầu nhảy việc sang các đối thủ cạnh tranh vì họ cần bảo vệ những bí mật kinh doanh có giá trị nhất của mình. Nhưng việc sử dụng các phương pháp tương tự đối với người lao động và sinh viên thực tập – những người có lẽ sẽ không được tiếp cận những thông tin như vậy – có thể được cho là hành vi lạm dụng quyền lực.
Từ đầu những năm 90, các nhà máy đã bắt đầu “đưa vào danh sách đen” các nhân viên sau khi họ từ chức để họ không thể tìm việc tại các nhà máy khác trong khu vực. Ngày nay, các công ty giành lấy những ứng viên tốt nhất trên thị trường việc làm và sử dụng NCA để đảm bảo rằng họ không có nơi nào khác để chuyển đến.
Không cạnh tranh để răn đe
Việc từ chức của Chen ban đầu diễn ra rất nhanh, khiến cô ấy nghĩ rằng sẽ chỉ còn một vài thủ tục nữa. Nhưng vài ngày sau, cô bất ngờ nhận được một cuộc gọi từ bộ phận nhân sự mà về sau cô mới nhận ra đó là một cuộc đàm phán thù địch đã được lên kế hoạch tỉ mỉ.
Nó bắt đầu với những lời khen ngợi rực rỡ. Họ nói với cô ấy rằng bộ phận của cô ấy cảm thấy rằng về tổng thể những gì cô ấy thể hiện rất xuất sắc. Sau đó, họ nói với cô ấy rằng, nếu cô ấy có bất kỳ điều gì bất bình thì cô ấy có thể tìm đến bộ phận Nhân sự để được giúp đỡ; và rằng, nếu cô ấy không thích vị trí hiện tại của mình, họ có thể chuyển cô ấy sang bất kỳ bộ phận nào khác trong công ty. Họ cũng đề nghị tăng lương nữa.
Cuối cùng, họ nói, “Đây là điều tốt nhất mà chúng tôi sẵn sàng làm cho bạn. Nếu bạn vẫn nhất quyết ra đi, chúng tôi sẽ xem xét việc áp đặt các hạn chế không cạnh tranh.”
Họ đã đi đến một thỏa thuận miệng về việc từ chức của cô ấy – tại sao họ lại đột ngột đưa ra những quy định mới này? Chen bối rối.
“Phó chủ tịch cấp cao của bộ phận nhân sự đã xem xét đơn của bạn. Anh ấy nói rằng công ty không muốn những nhân viên có tiềm năng như bạn rời đi. Bạn có biết SVP cao như thế nào không? Bạn có nhận ra ngành công nghiệp internet nhỏ như thế nào không?” Nhân sự đã gây áp lực cho cô ấy. “Hãy suy nghĩ kỹ điều này,” họ nói, trước khi đột ngột cúp máy.
Chen không biết nói gì. Sau khi trấn an bản thân, cô ấy bắt đầu tìm kiếm lời khuyên từ đồng nghiệp, bạn bè và người quen: NCA là gì? Tại sao tôi lại phải ký cái đó?
Khi các cuộc đàm phán với đi vào bế tắc, Chen cũng tham khảo ý kiến của những người bạn luật sư về cách phòng tránh rủi ro kiện tụng trong tương lai. Một người bạn gợi ý rằng cô ấy nên chụp ảnh màn hình nhật ký trò chuyện của mình với HR cũng như ghi lại các cuộc đàm phán của cô ấy, vì chúng có thể là bằng chứng hữu ích nếu có phiên tòa.
Sau đó, Chen cẩn thận ghi lại mọi cuộc thảo luận và cân nhắc lời nói của mình trước mỗi phản hồi. Khi làm những điều này, cô ấy cảm thấy rất lo lắng. “Đây là vùng đất hoàn toàn mới đối với tôi,” cô nói.
Cô không hy vọng nhiều. Đối đầu với một công ty lớn như vậy, một nhân viên mới vào nghề “hầu như không có khả năng để thương lượng”. Người bạn luật sư của cô ấy chỉ đơn giản nói với cô ấy, “Tôi không có lời khuyên nào tốt hơn cho bạn, bởi vì đây không phải là điều bạn có thể thay đổi.”
Trong tháng sau đó, các lệnh triệu tập chiếm một phần lớn thời gian biểu hàng ngày của cô. Tổng cộng, tám hoặc chín lần như thế với sáu giám sát viên từ các bộ phận khác nhau, bao gồm cả bộ phận nhân sự.
Vì vậy, mặc dù đã thông báo với mọi người rằng cô ấy sẽ rời đi nhưng cuối cùng cô ấy vẫn quay trở lại căn phòng cũ của mình. Mặc dù cô biết các đồng nghiệp của mình đều cảm thấy điều đó hơi kỳ lạ, nhưng chính sách của công ty đã cấm cô thảo luận về các vấn đề nhân sự. Cô không thể nói với họ rằng cô đã bị đe dọa. Nó vô cùng khó xử. Cô cũng cảm thấy khó tập trung vào công việc. Công ty giống như một cái bóng đen đầy áp bức phủ lên cuộc đời cô. Điều cô băn khoăn nhất là: Thực sự thì mình đã làm sai điều gì?
Thế giới của ngành công nghiệp internet thực sự là nhỏ. Chen làm việc trong bộ phận công tác nên nếu sau này có làm ở nơi khác, rất có thể cô ấy vẫn sẽ gặp họ. “Tôi không có lựa chọn nào khác ngoài việc cân nhắc xem sự kiện này sẽ có tác động như thế nào đối với tôi.”
Chen không hiểu. “Tôi có quan trọng với công ty không?” Mãi sau này, cô mới nhận ra: có lẽ, vào thời điểm đó, tỷ lệ thay đổi công việc cho bộ phận của cô đã tăng lên, và các biện pháp không cạnh tranh là cách công ty thu hút nhân viên. Nói chung, NCA chỉ được áp dụng đối với những nhân viên trẻ xuất sắc nhất – không chỉ để ngăn họ rời đi mà còn để răn đe các nhân viên khác.
Hao Fang là một ví dụ điển hình cho đại đa số những người đã nản lòng bỏ đi.
Trong ba năm gần đây, cô đã làm việc với tư cách là nhà phân tích kỹ thuật tại một công ty internet lớn. Sau khi một nhân viên đến công ty muộn hơn cô một năm nộp đơn từ chức, để rồi bị đe dọa bởi một NCA, Hao đã xem xét lại kế hoạch từ chức của chính mình. Các báo cáo trực tuyến về việc các công ty không ngần ngại đuổi theo nhân viên cũ với mức phạt hàng triệu nhân dân tệ (hàng trăm nghìn USD) cũng khiến cô không khỏi lo lắng.
Hao đã nghĩ ra đủ mọi lý do để có thể giúp cô từ chức suôn sẻ. Ví dụ, cô ấy sắp chuyển về quê, cô ấy định mua nhà ở vùng khác, cô ấy bị ốm và cần nghỉ việc. Cô cố gắng nghĩ ra tất cả các loại chi tiết có thể để làm cho mỗi câu chuyện nghe chân thực hơn – và kể chúng với đủ cảm xúc, thậm chí vắt ra nước mắt, để bày ra trước mặt cấp trên.
Nhưng khi cô ấy chia sẻ những ý tưởng này với bạn trai của mình, anh ấy đã trả lời: “Em mất trí à?” Cuối cùng cô ấy đã quyết định không làm theo.
Bị săn đuổi
Về mặt pháp lý, khoản bồi thường hàng tháng cho nhân viên ký NCA không được thấp hơn 30% tiền lương của họ khi còn làm trong thời gian không cạnh tranh. Với những nhân viên trẻ mới vào nghề, mức lương thưởng như vậy hầu như không đủ để trang trải cuộc sống. Và việc bị cấm tham gia toàn bộ một ngành công nghiệp có mức lương và môi trường làm việc tương đối hấp dẫn hơn chỉ vì đã từ bỏ một công việc là không thể chịu được. Vì vậy, khi bị săn đuổi họ đã phải sáng tạo để “chống lại sự giám sát”.
Lin Hui, một cựu nhân viên cấp thấp tại một công ty trò chơi, đã mô tả với LatePost về cuộc sống của anh ấy như thế nào trong thời gian NCA của mình. Mỗi ngày trước khi ra khỏi nhà, anh ấy đều đeo kính râm, đeo khẩu trang và đội tóc giả. Trên đường đi làm buổi sáng, anh ấy xuống xe sớm hơn một trạm và hòa vào dòng người đông đúc vào giờ cao điểm khi rời nhà ga, trước khi đi xe đạp thuê đến văn phòng mới. Sau đó anh ta sẽ đi bộ xung quanh khu nhà trong khoảng 10 phút, đảm bảo rằng không có người khả nghi nào ở cửa tòa nhà trước khi bước vào. Vào cuối ngày, anh sẽ đi bộ từ bãi đậu xe dưới tầng hầm.
Những nhân viên thuộc NCA bí mật nhận việc phải phát triển danh tính hoàn toàn mới trước khi bắt đầu, bao gồm số điện thoại mới, tài khoản mới trên ứng dụng xã hội phổ biến WeChat và tên giả trên phần mềm liên lạc nội bộ của công việc mới, những người được phỏng vấn cho biết. Họ không thể hiện khuôn mặt của mình trong các cuộc họp trực tuyến và không thể để ảnh của mình xuất hiện trên mạng xã hội của bất kỳ đồng nghiệp nào của họ. Tốt nhất là nên đi một mình khi đi thang máy văn phòng.
Họ cũng nên tránh để các gói hàng hoặc thức ăn được giao khi đang làm việc. Giao hàng cho nhân viên cũ là một cách để các công ty săn lùng vi phạm. Một cựu nhân viên của công ty thương mại điện tử Pinduoduo có NCA đã bị bộ phận nhân sự của công ty theo dõi bằng cách sử dụng một số dịch vụ chuyển phát nhanh, các nguồn thạo tin cho biết với LatePost. Pinduoduo cũng khuyến khích nhân viên của mình liên hệ với đồng nghiệp cũ và hỏi về các lựa chọn nghề nghiệp gần đây của họ.
Một số công ty đề nghị hoàn trả tiền đi taxi ngoài giờ, nhưng những người phải tuân theo NCA từ chủ cũ phải sử dụng tài khoản gọi xe cá nhân của họ, thay vì của công ty và không thể xác định vị trí địa lý đến tòa nhà văn phòng. “Điều gì sẽ xảy ra nếu (gã khổng lồ gọi xe) Didi bán dữ liệu của họ cho chủ cũ của bạn?” Lin nói đùa.
Điều này không phải là không tưởng. Vào năm 2017, công ty giao bữa ăn Meituan đã kiện một người quản lý cũ đã gia nhập đối thủ cạnh tranh Ele.me, do đó đã vi phạm NCA của họ. Là một phần của vụ kiện, Meituan đã cung cấp cho tòa án dữ liệu từ ứng dụng đặt vé du lịch Ctrip cho thấy Ele.me đã mua vé máy bay cho người quản lý cũ. Mảnh bằng chứng này đã giúp Meituan thắng kiện.
Luật Tố tụng dân sự quy định: “Tòa án nhân dân có quyền điều tra, lấy chứng cứ của tổ chức, cá nhân có liên quan và tổ chức, cá nhân đó không được từ chối hợp tác”. Một số luật sư đại diện cho các trường hợp bảo mật dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư cá nhân cho rằng các công ty bên thứ ba hợp tác cung cấp thông tin dữ liệu người dùng không cấu thành hành vi xâm phạm quyền riêng tư của người dùng.
Vì vậy, các nhân viên cũ đang hết cách để che giấu. Tăng cường cảnh giác cùng chứng hoang tưởng xuất hiện hầu như mỗi ngày trong cuộc đời bị ảnh hưởng bởi NCA của họ.
Vào tháng 6, Chen nhận được email từ người chủ cũ của cô: “Để bảo vệ bí mật kinh doanh của công ty và bảo vệ lợi ích hợp pháp của công ty, danh sách những nhân viên đã từ chức phải tuân theo NCA sẽ được cung cấp cho tất cả nhân viên hiện tại. Nếu họ phát hiện ra rằng một nhân viên cũ đã gia nhập đối thủ hoặc đang cạnh tranh với công ty theo bất kỳ cách nào, họ được khuyến khích gửi bằng chứng cho công ty. Phần thưởng sẽ được trao một khi bằng chứng được xác minh. ”
Ming Hao, người đã ký NCA sau khi rời bỏ công việc điều hành tại một công ty thương mại điện tử, từ lâu đã cảm thấy rằng không có ai trong đời mà anh có thể tin tưởng. Anh luôn lo lắng rằng có ai đó đang theo dõi mình một cách bí mật và báo cáo mọi động thái của anh cho người chủ cũ. Ai đó trong tàu điện ngầm liếc nhìn anh ta nhiều hơn một lần là tất cả những gì cần để kích hoạt sự lo lắng nơi anh. Anh ta đã sử dụng camera selfie trên điện thoại di động của mình để quan sát phía sau, điều này đã khiến một hành khách buộc tội anh ta là một kẻ biến thái.
Khi bước xuống phố, anh ấy liên tục nhìn về mọi hướng; Trong khoảng thời gian chỉ một tháng, anh ta đã bị cảnh sát kiểm tra giấy tờ tùy thân đến ba lần. Khi bị chặn lại lần thứ ba, Ming nói, “Anh đã kiểm tra tôi hai lần trong tháng này. Tôi là một công dân tuân thủ pháp luật; Tôi không hề vi phạm pháp luật hay phạm bất kỳ tội ác nào.” Viên cảnh sát vừa cười khúc khích vừa trả lời, “Vậy sao bạn cứ nhìn xung quanh mình khi bạn đi bộ, thay vì chỉ đi thẳng về phía trước như những người khác?”
Ming chỉ làm việc cho công ty đó trong năm tháng, và bây giờ phải chờ thời hạn không cạnh tranh là một năm. Nếu anh ta vi phạm thỏa thuận của mình, anh ta phải trả một khoản tương đương hai năm tiền lương.
Bị theo dõi không phải là một sự hoang tưởng. Theo các phán quyết được đưa ra trên China Judgement Online, các công ty internet đôi khi đã quay được cảnh các nhân viên cũ đi lại và chào hỏi mọi người trong thang máy ở tòa nhà văn phòng của đối thủ trong nhiều ngày liên tiếp.
Một buổi chiều, Lin mua cà phê tại một quán cà phê ở tầng dưới từ văn phòng mới của anh ấy. Hôm đó trời quá nóng nên anh ấy không đội mũ và bịt khẩu trang như thường lệ. Khi đang đứng xếp hàng, anh ta phát hiện một người đàn ông gần đó đang chụp ảnh với chiếc điện thoại di động của anh ta chỉ về hướng mình.
Trong khoảnh khắc đó, Lin tự nghĩ: kết thúc rồi, họ đã bắt được mình. Phản ứng đầu tiên của anh ta là bắt anh ta xóa bức ảnh. Anh ta tiến lên và chộp lấy điện thoại của người đàn ông, dễ hiểu là người này giật mình và nhất quyết từ chối. Họ giật điện thoại qua lại và đã sửa soạn đấm nhau. Một trong những nhân viên của quán cà phê đến và hỏi chuyện gì đang xảy ra. Không thể tiết lộ nỗi sợ bị theo dõi, Lin thay vào đó cáo buộc người đàn ông chụp ảnh phụ nữ mà không được sự đồng ý.
Sau tất cả, hóa ra người đàn ông đó chỉ đơn giản là quên kính và không thể đọc thực đơn, vì vậy anh ta đã chụp một bức ảnh để nhìn rõ hơn văn bản. Vì xấu hổ, Lin trả tiền cho ly cà phê của người đàn ông. Nhưng kể từ đó, anh ấy tuyên bố từ bỏ cà phê tươi và thay vào đó sử dụng cà phê gói sẵn. “Tôi không thể làm điều này nửa vời và có nguy cơ làm hỏng mọi thứ,” anh nói.
Xie Zhenhua, một luật sư tại Công ty Luật Kingpound ở Quảng Châu, miền nam Trung Quốc, nói rằng, theo luật lao động của Trung Quốc, các điều khoản không cạnh tranh chỉ áp dụng cho giám đốc điều hành và nhân viên công nghệ cấp cao, cũng như nhân viên nắm giữ những bí mật thương mại chủ chốt của công ty. Ông nói, việc bắt các nhân viên bình thường hoặc thậm chí là sinh viên thực tập ký NCA sẽ khó mà ra tòa được.
Xie khuyên những nhân viên bình thường không nên quá lo lắng. Nhưng Ming vẫn rất bất an. Anh nói: “Anh là luật sư thì anh nói thế. Nếu tôi bị bắt, anh sẽ trả tiền phạt cho tôi hay cung cấp cho tôi quyền đại diện miễn phí chứ?”
Không cạnh tranh trong các ngành khác
Các công ty internet lâu đời thường có tốc độ tăng trưởng chậm và không thích ứng được với sự thay đổi, cũng như các tổ chức tài chính truyền thống, doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp nhỏ, đều đã áp dụng NCA để ngăn những nhân viên giỏi nhất của họ rời đi.
Baidu là một ví dụ hoàn hảo về một công ty đã mở rộng chính sách không cạnh tranh vì lo lắng về tốc độ tăng trưởng chậm chạp. Một nhân viên của Baidu đã cho LatePost xem các NCA của họ từ năm 2017, 2018 và 2020. Trong suốt bốn năm, danh sách các công ty mà nhân viên không thể làm việc theo một phần của thỏa thuận đã tăng từ 31 lên 131. Con số đó không những bao gồm các công ty con mà các khoản lãi được đầu tư cũng bị cấm. Ví dụ: một nhân viên làm việc trong lĩnh vực phát triển hệ thống lái tự động sẽ bị cấm chuyển sang vai trò là nhà phát triển tại một công ty thương mại điện tử.
Thông thường, cả bên nhân sự và hoạt động đều biên soạn danh sách các công ty của riêng họ, sau đó được kết hợp thành một. Một cựu nhân viên cấp thấp tại Baidu kể lại rằng, khi ký NCA sau khi từ chức, họ nhận thấy tên của một công ty mà chính họ đã đóng góp. “Nếu tôi biết mọi thứ sẽ diễn ra như thế nào, tôi có thể đã không tuân thủ như vậy, như một trò đùa!”
Mo Ying từng là nhân viên của một công ty xây dựng nhà nước ở Bắc Kinh. Vào năm 2019, ban lãnh đạo thông báo rằng công ty sẽ lấy cảm hứng từ ngành công nghiệp internet và yêu cầu tất cả nhân viên làm việc tại trụ sở công ty phải ký một NCA.
Tò mò muốn biết các công ty công nghệ đã đưa ra những đổi mới gì, Mo đã chủ động đăng ký vào một vị trí trong lực lượng đặc nhiệm, nơi cô sẽ giúp truyền đạt những thay đổi cho công ty rộng lớn hơn. Các bài phát biểu mà cô ấy phải viết chứa đầy những biệt ngữ internet của công ty như “tập trung, nuôi dưỡng trở lại, hệ sinh thái và đua ngựa nội bộ” và mỗi khi cô ấy viết một thông cáo chung, cô ấy lại gặp khó khăn để hiểu chúng. Vào thời điểm đó, Mo đã không ngờ rằng cô sẽ là nhân viên đầu tiên bị ảnh hưởng bởi một thỏa thuận không cạnh tranh.
Khi cô ấy nộp đơn từ chức, HR nói với cô ấy, “Nhiều dự án mà bạn đã tham gia là bí mật, vì vậy bạn phải ký một thỏa thuận không cạnh tranh kéo dài một năm.”
Nó khiến cô ấy ngạc nhiên: tất cả các tập tin của các dự án này đã được lưu trữ. Ngay cả sinh viên thực tập cũng có quyền truy cập miễn phí vào chúng. Làm thế nào mà công việc của cô ấy lại được coi là bí mật? Điều khiến cô thực sự ngạc nhiên là điều khoản sau trong thỏa thuận của cô: “Trợ cấp không cạnh tranh đã được bao gồm trong tiền lương. Khi thôi việc, người lao động cần thực hiện nghĩa vụ bảo vệ bí mật kinh doanh của công ty, còn công ty không có nghĩa vụ phải bồi thường thêm.”
Vì vậy, Mo buộc phải làm việc bán thời gian tại các cửa hàng cà phê và nhà sách trong một khoảng thời gian sau khi cô rời đi. Vào một ngày, cô kết bạn với một luật sư, người này nói với cô rằng các quy định của công ty là trái luật. Mãi sau đó, Mo mới lấy hết can đảm để tìm kiếm một công việc khác trong lĩnh vực của mình.
Không có sự đồng thuận trong ngành về hình thức tiêu chuẩn của NCA.
Vào tháng 6 năm nay, bộ phận công nghệ của Ngân hàng Phát triển Phố Đông Thượng Hải đã yêu cầu tất cả nhân viên của mình phải ký các NCA có thời hạn sáu tháng. Ngoài các ngân hàng truyền thống, chứng khoán thương nghiệp, công ty tài chính trực tuyến và các nhà cung cấp cho Ngân hàng Phố Đông, danh sách các đối thủ trong thỏa thuận còn có Microsoft, Baidu, Tencent, Alibaba, Lenovo và Dell.
Nhân viên thân cận với vấn đề này giải thích rằng nguyên nhân là do WeChat của Tencent và bộ Office của Microsoft được cài đặt trên các máy tính văn phòng, ngân hàng này cũng thường xuyên sử dụng các dịch vụ đám mây của Alibaba và các máy tính văn phòng đều là của Lenovo và Dell. Do đó, các công ty này có khả năng tiếp cận thông tin bí mật của ngân hàng.
Thương hiệu ô tô nội địa Great Wall Motors, sử dụng hơn 6 vạn nhân viên trên khắp cả nước, bắt đầu triển khai NCA vào tháng 7 năm 2021. Các nhân viên đã tiết lộ hơn 130 công ty nằm trong danh sách không cạnh tranh của GWM, bao gồm các thương hiệu ô tô, nhà sản xuất phụ tùng, nhà phát triển xe lái tự động, và các công ty internet ở cả Trung Quốc và nước ngoài. Mặc dù việc ký kết thỏa thuận không phải là bắt buộc, nhưng một số nhân viên đã được trưởng bộ phận của họ cho biết rằng việc không ký cũng tương đương với việc từ bỏ các khoản thưởng tùy chọn của họ.
Theo người phát ngôn của Great Wall Motor cho biết, mặc dù công ty thực sự đang thực hiện các thỏa thuận không cạnh tranh, việc ký kết không phải là điều bắt buộc và không có nhân viên nào bị khấu trừ tiền thưởng tùy chọn do không ký.
Yang Jing từng làm việc trong một công ty thương mại điện tử xuyên biên giới ở Tô Châu, tỉnh Giang Tô, miền đông Trung Quốc, với biên chế khoảng 100 nhân viên. Khi nhìn thấy mức phí phạt vì vi phạm NCA của công ty là một triệu nhân dân tệ (157.000 USD), Yang – người vừa hoàn thành năm đầu tiên làm công việc này – cảm thấy ngột ngạt. Nó bằng 11 năm lương hiện tại của anh ấy.
Vào cuối năm 2020, công ty bắt đầu yêu cầu tất cả nhân viên phải ký NCA. Sau khi nghỉ việc, nhân viên sẽ không được phép gia nhập bất kỳ công ty nào sản xuất các sản phẩm tương tự hoặc cung cấp dịch vụ tương tự trong một năm. Phạm vi của thỏa thuận là trên toàn thế giới!
Khi đó, HR đã nói với Yang và các đồng nghiệp rằng đó chỉ là hình thức nên anh và các đồng nghiệp đã tuân thủ. Nửa năm sau, khi Yang đề nghị từ chức, công ty nói với anh rằng họ sẽ cung cấp cho anh một khoản bồi thường không cạnh tranh hàng tháng là 2.300 nhân dân tệ – một phần ba tiền lương hàng tháng của anh – trong một năm.
Yang cảm thấy rằng điều này đang hủy hoại sự nghiệp của mình; tiền thậm chí không thể trang trải chi phí ăn uống và thuê nhà ở Tô Châu. Trong khi đó, phí tư vấn cho một luật sư là khoảng 5.000 nhân dân tệ, và kết quả không được đảm bảo. Do dự vài ngày, anh từ bỏ ý định đấu tranh.
Luật không rõ ràng
Các luật và quy định liên quan đến tranh chấp không cạnh tranh chưa được cập nhật để phản ánh các vấn đề khác nhau nổi lên trong những năm gần đây.
Ví dụ, trong các công ty internet, điều gì tạo nên bí mật kinh doanh hoặc đối thủ cạnh tranh trực tiếp? Không có chi tiết nào mà tòa án và cơ quan trọng tài có thể tham khảo. Cuối cùng, kết quả của các phiên tòa phụ thuộc vào kinh nghiệm cá nhân của thẩm phán cũng như kiến thức của họ về ngành công nghiệp internet.
Công nghệ là một lĩnh vực đa dạng, nhưng trong các trường hợp của NCA, phạm vi kinh doanh có thể được định nghĩa rất rộng. Thậm chí, đã có những cuộc phân xử lao động trong đó người ta xác định rằng ai đó đã vi phạm NCA của họ vì cả người sử dụng lao động cũ và hiện tại của họ đều là “công ty công nghệ internet” hoặc doanh nghiệp của họ đã được đăng ký chính thức là “phát triển công nghệ máy tính”.
Một số luật sư đã đại diện cho các vụ việc như vậy nói với LatePost rằng tòa án chỉ phán quyết có lợi cho nhân viên khoảng hai hoặc ba lần trong số 10. Một luật sư cũng chỉ ra rằng, “nếu một công ty là người nộp thuế lớn ở địa phương, kết quả của trọng tài và tòa án các phán quyết thậm chí có thể thiên lệch có lợi cho họ hơn ”.
Luật sư Xu Chunjiang có trụ sở tại Bắc Kinh, người đã giúp nhân viên thắng trong các vụ tranh chấp không cạnh tranh, tin rằng người lao động đang gặp bất lợi ngay từ thời điểm họ ký NCA. Ông nói, ngay cả những hợp đồng không hợp lý cũng khó vô hiệu. Và mỗi khi một công ty thắng trong một cuộc tranh chấp, biện pháp ngăn chặn hoạt động tốt hơn một chút.
Không cạnh tranh ở công việc tiếp theo
Các công ty đã đưa ra những cách thông minh để không chỉ thực thi mà còn vượt qua các NCA. Một mặt, họ không tiếc công sức trong việc theo dõi những nhân viên cũ, những người đã phải chịu các NCA của riêng mình – mặt khác, họ giúp những nhân viên mới trốn tránh các nghĩa vụ không cạnh tranh do đối thủ của họ áp đặt.
Để bảo vệ nhân viên mới, nhiều công ty sẽ chuyển hợp đồng lao động của họ cho một công ty con nhỏ mà hoạt động kinh doanh chính của họ dường như không liên quan đến nơi làm việc cũ của nhân viên được đề cập.
Các bộ phận nhân sự cũng sẽ dạy những người mới tuyển dụng sử dụng danh tính giả, tránh thường xuyên tụ tập với đồng nghiệp và giấu mặt trong các cuộc họp ảo. Tuy nhiên, khi chia sẻ các phương pháp này, công ty sẽ không để lại bất kỳ bằng chứng nào bằng văn bản. Một ứng cử viên cho một vị trí tại chủ sở hữu TikTok ByteDance xác nhận rằng tất cả những điều này đã được thông báo bằng lời nói.
Khi được đưa ra giả thuyết về việc gia nhập một công ty lớn sẽ khiến cô gặp phải NCA trên đường ra đi, Chen trả lời rằng cô sẽ nắm lấy cơ hội. “Tôi phải nhớ rằng các công ty lớn là những công ty duy nhất có thể thực sự giúp tôi nhận ra tiềm năng mà tôi dám nghĩ rằng mình có.”
Cô ấy cố gắng tóm tắt lại cảm xúc của mình sau chương đầy sóng gió này: “Các công ty lớn nuôi dưỡng cho bạn rất nhiều ảo tưởng, nhưng cuối cùng, bạn chỉ là một con kiến nhỏ bé dựa vào đàn của họ để được bảo vệ và an toàn. Chỉ khi bị bỏ rơi, bạn mới nhận ra khả năng của mình hạn chế đến mức nào.”
Ming cũng sẽ gặp khó khăn khi chống lại sự lôi kéo của một công ty lớn, khi đã làm việc cho một công ty internet có mức lương hấp dẫn cho nhân viên của mình. Anh nói: “Thật dễ dàng trở nên thay đổi sau khi bạn rời đi, bạn bắt đầu coi thường những công ty không trả nhiều tiền hoặc không có uy tín.” Bất chấp các thỏa thuận không cạnh tranh nghiêm ngặt của họ, các công ty lớn vẫn có một số đặc quyền: lợi ích hợp lý cho nhân viên, cơ hội kinh doanh, đào tạo nội bộ và ảnh hưởng. Ming nói: “Các công ty khác không thể cạnh tranh được. Thật khó để quật ngã cành ô liu đó, ngay cả khi gai của nó rất sắc.”
Sau khi nói chuyện với LatePost, Chen đã tìm được một công việc mới tại một công ty có dưới 300 nhân viên, có hợp đồng lao động cũng bao gồm điều khoản không cạnh tranh. Cô đọc kỹ các điều kiện và sau đó, ký tên ở phía dưới.
