Tóm tắt buổi meeting về chủ đề “Phê phán chủ nghĩa phục quốc Do Thái từ góc nhìn cánh tả Do Thái” được trình bày bởi giáo sư Peter Hudis.
Published
· Updated
— TÓM TẮT —
Giáo sư Hudis chỉ trích phản ứng của Israel trước cuộc tấn công của Hamas, cáo buộc nước này tham gia vào hành vi tàn sát bừa bãi và cáo buộc họ phạm tội diệt chủng. Ông cho rằng hành động của Israel mâu thuẫn với bài học về nạn diệt chủng Do thái (từ giờ trở đi gọi là Holocaust), nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ngăn chặn nạn diệt chủng đối với bất kỳ nhóm người nào, không chỉ người Do thái. Ông tuyên bố rằng việc Israel chiếm đóng các vùng lãnh thổ Ả Rập đã làm mất nhân tính của những kẻ chiếm đóng và làm tổn hại đến tâm hồn của người Do Thái, so sánh nó với những thiệt hại về thể chất do Holocaust gây ra. Giáo sư cũng khẳng định rằng chủ nghĩa Phục quốc Do Thái không nên bị đánh đồng với đạo Do Thái hay bản sắc Do Thái, nhưng nhà nước Israel cũng như những người ủng hộ Giáo sư phủ nhận sự phân biệt này. Giáo sư cho rằng công bằng xã hội, thứ vốn có tầm quan trọng lịch sử đối với đạo Do Thái, đang bị làm lu mờ bởi các hành động của nhà nước đang đại diện cho người Do thái. Giáo sư kết luận bằng cách tuyên bố rằng cuộc đấu tranh giành quyền tự quyết của người Do Thái và chủ nghĩa Phục quốc Do Thái là hai thứ không đồng nghĩa với nhau.
Tiếp đến, giáo sư lập luận rằng mối liên hệ giữa người Do Thái và Jerusalem về mặt lịch sử là mang bản chất tôn giáo hơn là gắn liền với chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Những người Do Thái sùng đạo gắn kết việc trở lại Jerusalem với sự xuất hiện của Đấng Mê-si, trong khi những người Do Thái thế tục không thấy việc quay trở lại thành phố này có ý nghĩa gì và tập trung vào việc đạt được sự giải phóng cho cộng đồng hải ngoại. Phần lớn người Do Thái phản đối chủ nghĩa Phục quốc Do Thái trước những năm 1940, và một thiểu số đáng kể vẫn phản đối nó cho đến ngày nay.
Giáo sư gợi ý rằng Israel và các đồng minh của Giáo sư đang vũ khí hóa cáo buộc bài Do Thái để bịt miệng những người chỉ trích, bao gồm cả những người Do Thái phản đối các chính sách của Israel. Ông thừa nhận rằng chủ nghĩa bài Do Thái là một vấn đề đang gia tăng trên toàn thế giới, nhưng cho rằng phần lớn vấn đề này xuất phát từ các cá nhân cánh hữu ủng hộ Israel. Hiện tượng này được gọi là “Chủ nghĩa bài Do Thái theo chủ nghĩa Do Thái”. Giáo sư tuyên bố rằng việc dán nhãn bất kỳ lời chỉ trích nào đối với Israel là chống Do Thái thực sự thúc đẩy chủ nghĩa bài Do Thái bằng cách đánh đồng việc phản đối sự chiếm đóng của Israel với lòng căm thù đối với người Do Thái. Giáo sư đưa ra ví dụ về một kẻ khủng bố cực hữu vừa bài Do Thái vừa thân Israel, coi nhà nước Israel như một biện pháp bảo vệ chống lại sự bành trướng của người Hồi giáo. Giáo sư kết luận rằng câu chuyện liên kết việc phản đối Israel với lòng căm thù người Do Thái có thể khiến người Palestine và những người khác lầm tưởng rằng Giáo sư phải ghét người Do Thái dựa trên sự phản đối của Giáo sư đối với các hành động của Israel.
Giáo sư Hudis đưa ra lời giải thích về nguồn gốc của Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Nó nổi lên vào cuối những năm 1800 như một phản ứng chống lại chủ nghĩa bài Do Thái đang gia tăng, đặc biệt là hình thức phân biệt chủng tộc của chủ nghĩa bài Do Thái bị gán ghép vào tất cả những ai có gốc gác Do thái, bất kể họ có cải đạo hay không. Tuy nhiên, không phải tất cả người Do Thái đều chấp nhận chủ nghĩa Phục quốc Do Thái; nhiều giải pháp thay thế khác như quyền tự chủ về văn hóa của người Do Thái hoặc sự kết thúc của chủ nghĩa tư bản đã được đề ra để chống lại chủ nghĩa bài Do Thái. Hơn nữa, những người theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái ban đầu nhận thức được rằng quan điểm của họ không được ưa chuộng, nên họ đã tìm cách liên minh với các thế lực đế quốc như Đế quốc Ottoman, Nga hoàng và cuối cùng là Đế quốc Anh, dẫn đến Tuyên bố Balfour năm 1917 ủng hộ việc thành lập quê hương của người Do Thái ở Palestine. Giáo sư Hudis cũng nhấn mạnh rằng phong trào Chủ nghĩa phục quốc Do Thái không phải là một khối đồng nhất; một số ủng hộ việc thành lập một nhà nước hai quốc gia Do Thái-Palestine, trong khi những người khác, như những người theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái cánh hữu, thúc đẩy việc thanh lọc sắc tộc người Ả Rập. Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái cánh hữu có được ảnh hưởng theo thời gian, dẫn đến sự trỗi dậy của đảng Likud ở Israel. Quá trình chiếm đất của người Palestine đã làm hỏng dự án Phục quốc Do Thái và dẫn đến bi kịch những người bị áp bức trở thành kẻ áp bức. Giáo sư Hudis cũng nhấn mạnh mạnh mẽ rằng sự hình thành của Israel không phải là kết quả của âm mưu của phương Tây, nhưng Anh và Mỹ còn có mối quan hệ phức tạp và nhiều biến động với Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Tuy nhiên, điều bị bỏ qua là vai trò của Liên Xô trong việc thành lập Israel, ban đầu ủng hộ nước này do sự hiện diện của một Đảng Cộng sản mạnh ở Israel và sự phản đối các chế độ Ả Rập chống Cộng sản. Tuy nhiên, Liên Xô sau đó đã chuyển sang hỗ trợ phía Ả Rập.
Thảm họa Nakba năm 1948, khiến hàng trăm nghìn người Palestine phải di dời, tiếp theo là các liên minh của Israel với Pháp, Anh và sau đó là Mỹ, đã đẩy Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái tiến xa hơn về phía Cánh hữu. Việc chiếm đóng các vùng lãnh thổ của người Palestine và các chính sách phân biệt đối xử đã biến một dân tộc thiểu số bị áp bức thành một cường quốc áp bức. Việc Israel phá hủy Gaza được coi là đỉnh điểm của quá trình này. Giáo sư cũng muốn nhấn mạnh rằng cuộc tấn công của Hamas vào Israel xứng đáng bị lên án, và là tội ác chống lại loài người, và không nên cho rằng Hamas là một giải pháp thay thế khả thi cho sự chiếm đóng của Chủ nghĩa Phục quốc Do Thái. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là các chính sách của Israel đã góp phần vào tình hình hiện tại bằng cách bóp nghẹt tiếng nói độc lập của người Palestine. Cả người Do Thái và người Palestine phải tìm cách cùng tồn tại trong hòa bình, công nhận quyền bình đẳng của nhau và bác bỏ sự thống trị hoặc bóc lột. Giáo sư Hudis kết thúc bằng câu nói của Frantz Fanon rằng: Hận thù, oán giận và “mong muốn trả thù chính đáng” không thể là chất đạm nuôi dưỡng một cuộc chiến tranh giải phóng. Những tia ý thức này đẩy cơ thể vào một vùng hỗn loạn…khiến tôi đòi máu của người khác. Sự bùng nổ đam mê này trong giai đoạn mở đầu sẽ tan rã nếu nó được để yên và để tự diệt. Tất nhiên, vô số hành vi lạm dụng của lực lượng thực dân đã đưa lại các yếu tố cảm xúc vào cuộc đấu tranh, khiến cho người chiến binh có thêm lý do để căm ghét và những lý do mới để lên đường tìm kiếm ‘thực dân để giết’. Tuy nhiên, ngày qua ngày, các nhà lãnh đạo sẽ nhận ra rằng hận thù không phải là một chương trình nghị sự khả thi.”
— TRẢ LỜI CÂU HỎI CỦA THÍNH GIẢ —
THÍNH GIẢ: Giáo sư có thể giải thích bằng cách nào mà những người Israel theo chủ nghĩa Phục quốc Do Thái lại trở nên cực đoan đến vậy? Làm thế nào mà việc truyền bá chủ nghĩa Phục quốc Do Thái ngăn cản họ nhìn thấy những điểm tương đồng trong lịch sử của chính họ (tức là nạn diệt chủng Do thái)?
PETER HUDIS: Có nhiều cách để tiếp cận câu hỏi này, nhưng tôi sẽ chỉ tập trung vào một khía cạnh, và đó là tình trạng Apartheid đang được Israel duy trì, tức là tình trạng phân chia chủng tộc một cách rõ ràng giữa người Palestine và người Do thái trong phần lớn lãnh thổ Israel. Thực chất thì có thể nói rằng tình trạng phân biệt chủng tộc ở Palestine còn trầm trọng hơn cả tình trạng ở Nam Phi thời Apartheid, vì ít nhất người da đen Nam Phi thời đó dù bị ngăn cách về chủng tộc nhưng vẫn có thể làm việc ở những khu của người da trắng. Ở Israel thì lại vừa có tình trạng phân biệt chủng tộc, lại vừa có nhiều người Palestine còn không được phép làm việc ở khu vực người Do thái. Điều này dẫn đến sự ngăn cách hoàn toàn giữa hai cộng đồng, và sự ngăn cách này khiến người Do thái rất dễ phi nhân tính hóa người Palestine, và đó chính là điều đã xảy ra sau ngày 7/10.
THÍNH GIẢ: Giáo sư có thể giải thích thêm về sự suy tàn của phe cánh tả Phục quốc ở Israel không?
PETER HUDIS: Cuộc chiến năm 1967 là thời điểm mấu chốt. Sau khi Israel giành được chiến thắng trước quân đội của 4 quốc gia Ả rập trong cuộc chiến này thì họ kiểm soát được những lãnh thổ có tầm quan trọng về tôn giáo như Bờ Tây, cao nguyên Golan, dải Gaza và toàn bộ bán đảo Sinai. Điều mà không nhiều người thực sự biết là trước thời kỳ này, chính những lãnh đạo Phục quốc như Ben-Gurion (người tự coi mình là cánh tả) và Moshe Dayan rất phản đối việc chiếm đóng Gaza và Bờ Tây sau chiến thắng của Israel. Lý do là vì họ không không biết cách nào để có thể vừa duy trì một nhà nước dân chủ, hoặc ít nhất có bộ mặt dân chủ, mà lại vừa sáp nhập được hơn 2 triệu người Palestine. Tuy vậy nhưng sự sung sướng sau chiến thắng của Israel, cùng với sự chiếm đóng các vùng đất cổ xưa của người Do thái, đã khiến lập luận của phe Phục quốc cánh hữu trở nên thuyết phục hơn trước con mắt của công chúng, và từ đó dẫn đến sự suy tàn của phe cánh tả Phục quốc.
THÍNH GIẢ: Theo giáo sư thì Hiệp định Oslo năm 1993 mang lại bất lợi hay cơ hội cho người Palestine?
PETER HUDIS: Hiệp định Oslo rất phức tạp, nhưng có thể coi nó là một sự kiện giúp làm hé mở cánh cửa cho tiến trình hòa bình. Có thể thấy được điều này khi Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) cuối cùng đã công nhận sự tồn tại của Israel. Tuy nhiên thì Hiệp định Oslo chưa giải quyết được hai vấn đề mấu chốt: thứ nhất là vấn đề người định cư trái phép ở Bờ Tây, và thứ hai là vấn đề Jerusalem. Vấn đề Jerusalem đặc biệt nghiêm trọng, vì tất cả mọi hình thái nhà nước Palestine độc lập đều yêu cầu rằng Jerusalem phải là thủ đô của họ. Nếu không đạt được yêu cầu này thì không đề xuất nào có thể được người Palestine chấp nhận. Yasser Arafat, chủ tịch PLO, đã gần đạt được một thỏa thuận về một nhà nước Palestine độc lập lấy thủ đô là Jerusalem, nhưng thỏa thuận này không được Bill Clinton chấp thuận. Và từ đó trở đi thì không còn tiến triển nào trong quá trình thỏa thuận giữa Nhà nước Palestine và Israel nữa. Thậm chí thì chính phủ Israel dưới thời Netanyahu đã liên tục ngăn chặn tất cả mọi thỏa thuận có thể dẫn đến giải pháp hai nhà nước.
THÍNH GIẢ: Theo giáo sự thì người cánh tả có nên chỉ trích nặng nề Liên Xô vì đã hỗ trợ thành lập nhà nước Israel không?
PETER HUDIS: Tất nhiên! Như tôi đã nói trong bài phát biểu của mình thì Liên Xô là một trong những nước ủng hộ sự thành lập của nhà nước Israel khi nó mới ra đời. Nếu ta phê bình chủ nghĩa đế quốc thực dân phương Tây vì đã thành lập Israel thì ta bắt buộc phải phê bình Liên Xô vì đã làm y hệt vậy, không thì sẽ lại trở thành người đạo đức giả. Thậm chí hành động của Nga này nay với hành động của nhà nước Israel là rất giống nhau, vì cả hai đều đang vi phạm luật pháp quốc tế bằng cách chiếm đóng lãnh thổ, và cả hai đều đang đánh bom người dân vô tội, bao gồm cả trẻ em, và họ cũng tấn công bệnh viện. Nói chung thì chính sách Liên Xô với Israel thời đó không có nhiều điều để khen, kể cả sau khi họ đã quay sang ủng hộ các nước Ả rập.
THÍNH GIẢ: Ngoài việc yêu cầu ngừng bắn vĩnh viễn và cung cấp viện trợ không hạn chế cho Gaza, có vẻ như cuộc giao tranh không thể dừng lại nếu Israel không “rút quân ngay lập tức, vô điều kiện” khỏi cả Gaza và Bờ Tây. Giáo sư nghĩ gì về việc bổ sung điều kiện này vào những yêu cầu trước mắt của phong trào phản chiến?
PETER HUDIS: Tôi hoàn toàn đồng tình với yêu cầu này. Yêu cầu ngừng bắn có thời hạn mà nhiều người đang ủng hộ thì là bước khởi đầu hợp lý, vì phải có được ngừng bắn thì mới ngăn chặn được diệt chủng. Nhưng phải lưu ý rằng đây là điều kiện ban đầu, nhưng phải làm thêm điều mà bạn đã gợi ý, tức rút quân khỏi Gaza và bờ Tây để đạt được hòa bình lâu dài. Tuy nhiên thì điều này vô cùng khó khăn, vì 800.000 người định cư trái phép ở Bờ Tây là những người phản động, phân biệt chủng tộc nhất mà tôi từng gặp. Hơn nữa thì họ còn được trang bị vũ khí và không muốn rời khỏi các khu định cư mà họ lập lên một cách trái phép. Do vậy nên việc rút quân khỏi Gaza và bờ Tây có thể dẫn tới nội chiến trong chính Israel giữa phe chính phủ và phe định cư. Nếu có nội chiến thì tôi nghĩ đây là cuộc nội chiến chính đáng, nhưng nó rất khó xảy ra. Chính vì lý do này nên tôi nghĩ rằng việc này vô cùng phức tạp, và rất khó có thể được giải quyết.
THÍNH GIẢ: Làm thế nào chúng ta có thể ủng hộ vụ kiện của Nam Phi chống lại Israel tại ICJ, thưa giáo sư?
PETER HUDIS: Điều quan trọng mà ta nên làm là lật tẩy luận điệu của phe Israel rằng không có cuộc diệt chủng nào đang diễn ra, và quan trọng nhất là khước từ quan điểm cho rằng cáo buộc diệt chủng này là cáo buộc mang tính thù hận người Do thái. Thực chất thì theo Quy ước Jerusalem về bài Do thái thì hành động hoặc lời nói phản đối chủ nghĩa Phục quốc Do thái không cấu thành hành vi bài Do thái. Do vậy nên ta nên dùng luận điểm này để ủng hộ cáo buộc của Nam Phi. Tuy nhiên thì một điều khác cũng nên lưu ý là Nam Phi là một trong những nước ủng hộ Nga, mà như tôi đã nói ở trên thì hành vi của Nga không khác gì với hành vi của Israel. Do vậy nên cần phải có sự cân nhắc và phê phán khi ủng hộ vụ kiện này của Nam Phi.
THÍNH GIẢ: Thưa giáo sư, liệu có nhiều người Israel đang phản đối hành động diệt chủng đang diễn ra tại Gaza không ạ?
PETER HUDIS: Tôi rất lấy làm tiếc khi phải nói là không. Raya Dunayevskaya, nhà lý luận Marxist người Do thái và cũng là người đã trực tiếp dẫn dắt tôi, đã bảo rằng “chiến tranh và Holocaust chẳng giải quyết được gì”. Điều này có nghĩa rằng những người bị áp bức, kể cả hình thái áp bức tàn bạo chưa từng thấy như Holocaust, không nhất thiết sẽ chống lại sự áp bức này theo các cách nhân đạo. Thực chất thì nhiều người có thể sẽ tiếp thu sự nhân tính hóa của áp bức này và đẩy nó lên người khác. Điều này cũng giống với hiện tượng nhiều nạn nhân bạo hành về sau cũng trở thành người thực hiện hành vi bạo hành. Frantz Fanon cũng đã đưa ra luận điểm này trong cuốn The Wretched of the Earth của ông. Trong cuốn sách này thì Fanon cho rằng công cuộc giải phóng không nhất thiết sẽ dẫn đến sự thấu cảm, nhân đạo, và một cuộc cách mạng xã hội mới.
THÍNH GIẢ: Nhiều người Việt Nam ngày nay ủng hộ Chính phủ Israel tấn công Gaza ngày 7/10 nên họ cho rằng Gaza/Palestinians là Hamas, và Hamas là khủng bố, nên họ không bao giờ ủng hộ phong trào đấu tranh giải phóng của người Palestine. Vậy thì theo giáo sư thì chúng ta phải làm gì để nâng cao vấn đề hỗ trợ người Palestine ở Việt Nam và phản đối lại các quan điểm này?
PETER HUDIS: Điều đầu tiên tôi phải nhấn mạnh là ta không thể phản đối lại quan điểm rằng hành động của Hamas vào ngày 7/10 là hành động khủng bố, vì đó là sự thật. Họ tàn sát người vô tội, bao gồm cả trẻ em, và có rất nhiều bằng chứng cho thấy điều này là không thể chối cãi. Thậm chí các phần tử Houthi đang tấn công các tàu Israel ở Biển Đen cũng không phải là các thành phần nên ủng hộ, vì câu khẩu hiệu của họ (Thánh Allah là đấng vĩ đại nhất, đả đảo nước Mỹ, đả đảo Israel, nguyền rủa bọn Do Thái, Hồi giáo toàn thắng) mang tính chất bài Do thái. Tuy nhiên thì ta có thể đối đáp lại họ bằng cách đưa ra sự thật rằng chính Israel đã góp phần thành lập nên Hamas. Cụ thể thì họ đã đưa ra các chính sách duy trì sự tồn tại của Hamas, cũng như là cung cấp cho họ tiền và vũ khí. Israel làm điều này là để làm xấu đi hình ảnh phong trào độc lập Palestine và phá hủy tất cả mọi tiếng nói phản kháng Palestine độc lập. Và hành động này của nó đã góp phần tạo nên sự kiện ngày 7/10. Vì thế nên tôi nghĩ Israel đang tự đào mồ chôn cho chính mình nếu nó để điều này tiếp diễn.
THÍNH GIẢ: Giáo sư nghĩ như thế nào về tình hình những người định cư bất hợp pháp ở Bờ Tây? Theo giáo sư thì làm cách nào để có thể ngăn chặn họ không tiếp tục cướp đất của người Palestine?
PETER HUDIS: Điều cần phải biết về những người định cư là nhiều người trong số họ là người Do Thái chính thống, hay còn gọi là người Do thái Haredi. Sau cuộc diệt chủng Do thái thì họ coi thiên mệnh của mình là phải sinh con đẻ cái nhiều nhất có thể để duy trì được giống nòi của họ. Vì vậy nên họ là nhóm người có dân số tăng nhanh nhất cả vùng Trung Đông, và điều này cũng giải thích được tại sao số người định cư lại tăng cao đến con số 800.000 người như hiện nay. Ngoài ra thì họ còn rất cuồng đạo, và họ coi rằng đất mà họ đang định cư là đất Chúa cho, nên họ sẽ không rời đi. Một khó khăn khác nữa là họ còn được trang bị súng ống để tự vệ và còn được quân đội Israel bảo vệ. Điều này tạo nên tình cảnh Apartheid đúng nghĩa ở các khu định cư, khi mà dân cư Palestine bị ngăn cách hoàn toàn với dân định cư Do thái, và sự ngăn cách này được duy trì bởi chính phủ Israel. Việc bắt người định cư rời đi không phải là không có tiền lệ, vì vào năm 2005 thì Israel đã rút quân khỏi Gaza và giải tán hết các khu định cư. Tuy nhiên thì dù số người định cư chỉ có 8.000 nhưng việc dỡ bỏ các khu định cư đã gây nên sự chia rẽ nội bộ nghiêm trọng trong Israel, và tình hình căng thẳng tới mức chính phủ lâm thời suýt bị sụp đổ. Vì thế nên điều này khiến việc giải quyết vấn đề định cư trở nên rất khó. Tuy nhiên thì điều này phải được thực hiện, vì chính sách ủng hộ phe định cư đang làm tổn hại chính lợi ích quốc gia của Israel, và vì việc này sẽ giúp thúc đẩy tiến trình hòa bình lâu dài.
