Có thông tin tiết lộ rằng Samsung Electronics đã xả nước thải bất hợp pháp trong ít nhất là hai năm kể từ khi nhà máy của họ ở Bắc Ninh, Việt Nam đi vào hoạt động. Trong một số quy trình xử lý nước thải cũng phát hiện ra rằng các chất độc hại, có thể ảnh hưởng xấu đến hệ sinh thái sông và cư dân gần đó, đã được sử dụng. Một nhân viên nội bộ của Samsung làm việc tại nhà máy cho biết trong cuộc phỏng vấn với Newstapa rằng các giám đốc điều hành của Samsung đã được thông báo về vấn đề này nhưng nó hầu như bị phớt lờ.
“Không có công trình xử lý nước thải cho đến năm thứ 2 vận hành nhà máy”
Các phóng viên của Newstapa đã thu thập và phân tích một báo cáo nội bộ điều tra các vấn đề an toàn môi trường tại nhà máy của Samsung Electronics tại Bắc Ninh, Việt Nam. Báo cáo này được lập vào tháng 12 năm 2012, theo đó việc xây dựng nhà máy xử lý nước thải vẫn chưa được hoàn thành ở thời điểm viết báo cáo. Khi đó, nhà máy ở Bắc Ninh đã đi vào hoạt động được hai năm. Báo cáo cũng đề cập đến những lo ngại về pháp lý có thể phát sinh do việc xả nước thải bất hợp pháp. Trong cột ‘vi phạm quy định’ của tài liệu có viết rằng nước thải phát sinh trong một số quy trình đang rò rỉ ra bên ngoài qua đường ống nước mưa.
Kang Mo, cựu quản lý an toàn môi trường của Samsung Electronics, người đã điều tra vấn đề tại địa điểm nhà máy Bắc Ninh vào thời điểm đó, đã làm chứng rằng báo cáo là đúng. Ông Kang cho biết nước thải phát sinh từ các quy trình sơn, in và đúc bên trong nhà máy Bắc Ninh đã chảy ra bên ngoài mà không qua bất kỳ quá trình xử lý tinh lọc nào. Vào thời điểm đó, đã có những cơ sở xử lý nước thải từ các nhà hàng và nhà vệ sinh, nhưng ngay cả những cơ sở này cũng được cho là không hoạt động. Người ta giải thích rằng phương pháp làm sạch sinh hóa nước thải đã bị vô hiệu hóa do nước thải nhà máy trộn với hóa chất chảy vào cơ sở xử lý nước thải.
Dựa trên hồ sơ sử dụng sản phẩm hóa chất tại nhà máy Bắc Ninh năm 2016, Newstapa đã phân tích thành phần các chất độc hại được sử dụng trong quy trình phát sinh nước thải với các nhóm dân cư như Vòng Tròn. Kết quả phân tích cho thấy có ít nhất 10 ‘chất nguy hiểm cho môi trường nước’ có thể ảnh hưởng xấu đến dòng sông và các hệ sinh thái xung quanh khi nước thải chảy vào sông. Những vật liệu này chủ yếu được sử dụng trong các quy trình như làm khuôn, phun, cao su và in ấn.
Kết hợp thông tin về nguy cơ hóa chất trong nước và quốc tế, rất có thể các chất được đề cập đã có tác động bất lợi trực tiếp hoặc gián tiếp đến hệ sinh thái gần đó nếu chúng được thải ra trong một thời gian dài trong ít nhất hai năm. Trong trường hợp ‘N-phenyl-1-naphthylamine’ được sử dụng trong quy trình làm khuôn, đây là vật liệu nguy hiểm cấp một, được khuyến nghị mạnh mẽ cần phải được ngăn chặn chảy ra môi trường. ‘Dầu tinh chế nhẹ hydro hóa’ được sử dụng trong các quy trình phun, làm khuôn và cao su cũng là chất độc hại cấp hai, có thể ảnh hưởng xấu đến hệ sinh thái xung quanh nếu chảy ra sông trong thời gian dài.
Những người dân gần nhà máy Bắc Ninh mà chúng tôi gặp gỡ cho rằng nước thải từ nhà máy trước đây gây ảnh hưởng xấu đến môi trường. Người ta nói rằng vùng đất trước đây là một cánh đồng lúa xanh đã gần như trở thành một vùng đất hoang sau khi nhà máy Samsung được xây dựng. Khi nhóm phóng viên hiện trường đã ghi nhận thực tế rằng, hầu hết khu đất xung quanh nhà máy đều trong tình trạng hoang phế với nước thải, rác thải chất đống. Một cư dân gặp phóng viên cho biết: “Thậm chí có cư dân phàn nàn về các vấn đề sức khỏe do sự hủy hoại môi trường như vậy”.
Ban lãnh đạo Samsung và cơ quan chức năng Việt Nam có biết về tình trạng ô nhiễm môi trường?
Hiện tại, cơ sở tinh chế tại nhà máy Bắc Ninh đang hoạt động bình thường. Các quy trình như sơn và in bên trong nhà máy Bắc Ninh gây ra mùi và nước thải đã biến mất hoàn toàn và các quy trình này đã được bàn giao cho các đối tác bên ngoài. Các chuyên gia cho biết rất khó để thiết lập mối quan hệ nhân quả chính xác giữa nước thải đã chảy và thảm thực vật xung quanh bị tàn phá.
Nhưng chỉ vì nó đã là quá khứ không có nghĩa là trách nhiệm quản lý của Samsung biến mất. Báo cáo được chuẩn bị vào năm 2012 cho thấy các giám đốc điều hành của Samsung đã được thông báo về việc xả nước thải. Người tố giác Kang cho biết: “Khi một cấp trên cố gắng phớt lờ báo cáo, anh ấy đã thông báo tình hình thực tế bằng cách báo cáo trực tiếp nội dung cho các giám đốc điều hành tại trụ sở chính.” Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực của ông Kang, vấn đề xả nước thải vẫn bị che đậy và chỉ một số nhà quản lý biết về nó. Không có hành động ngay lập tức được thực hiện cho đến khi thời gian đã giải quyết vấn đề.
Chuyên gia lưu ý về lý do mà Samsung có thể im lặng dù biết về việc xả nước thải kéo dài. Đó là ảnh hưởng của Tập đoàn Samsung tại Việt Nam thông qua các hoạt động ở hậu trường. Các cơ quan giám sát của Việt Nam đã tiến hành giám sát nội bộ các nhà máy của Samsung Electronics tại Việt Nam ngay sau khi các báo cáo như IPEN, mạng lưới quốc tế chống lại các chất độc hại, được công bố vào năm 2017, nhưng kết luận rằng không có vấn đề gì. Đây là kết luận trái ngược với kết quả điều tra an toàn môi trường của chính Samsung được tiết lộ qua loạt bài báo của Newstapa.
Công ty con của Samsung Electronics Việt Nam có ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế Việt Nam, chiếm 25% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào năm ngoái. Người ta phân tích rằng chính quyền Việt Nam không có lựa chọn nào khác ngoài việc thích cái gọi là ‘giải pháp im lặng’ hơn là công khai vấn đề. Lời khai của ông Kang, người làm việc tại nhà máy Bắc Ninh, cũng phù hợp với bối cảnh này. Ông đã làm chứng rằng việc tiếp xúc giữa Samsung và các quan chức chính phủ Việt Nam trong giải quyết các vấn đề hành chính là điều thường xuyên.
Samsung không thay đổi kể cả khi ra nước ngoài
Trường hợp của Việt Nam không phải là trường hợp đầu tiên cũng không phải là trường hợp cuối cùng về vấn đề xả nước thải từ nhà máy Samsung Electronics. Trong thời kỳ công nghiệp hóa, vấn đề xả nước thải liên tục xảy ra tại các nhà máy sản xuất của các công ty lớn Hàn Quốc, trong đó có Samsung. Vào những năm 1990, khi nhận thức của cộng đồng về ô nhiễm môi trường và sức khỏe của người lao động tăng lên, vấn đề dần biến mất.
Nơi gần đây nhất mà các vấn đề về quản lý nước thải của Samsung được tiết lộ là nhà máy bán dẫn Samsung Electronics đặt tại Austin, Texas, Hoa Kỳ. Theo báo cáo của các phương tiện truyền thông địa phương tại Hoa Kỳ, vào cuối tháng 1 năm ngoái, nước thải từ nhà máy của Samsung đã chảy ra trong hơn ba tháng, gây ra thiệt hại như cá chết ở các con sông gần đó. Sau báo cáo, Samsung thừa nhận nước thải rò rỉ ra ngoài, nhưng phủ nhận tính độc hại của các thành phần nước thải. Newstapa đã phỏng vấn Ủy ban Môi trường Texas (TCEQ) về kết quả điều tra, nhưng các quan chức cho biết họ không thể trả lời vì đây là vấn đề đang diễn ra.
Ông Kang, cựu giám đốc môi trường và an toàn của Samsung, người đã điều tra các nhà máy trong và ngoài nước của Samsung, cho biết tình trạng mất khả năng thanh toán và các vấn đề ô nhiễm môi trường của các nhà máy như vậy đã xảy ra ở nhiều nơi. Anh nhớ lại thực tế ảm đạm mà anh phải đối mặt khi được bổ nhiệm đến nhà máy ở Hồ Chí Minh, Việt Nam sau khi cải thiện nhiều vấn đề về an toàn môi trường bằng cách đảm nhận nhiệm vụ quản lý tại nhà máy Bắc Ninh.
Tình hình ở đó không khác gì lần đầu tiên ông đến thăm nhà máy ở Bắc Ninh vào khoảng năm 2012. Quản lý chất độc hại và quản lý nước thải kém, và công nhân nhà máy làm việc mà không có thiết bị bảo vệ an toàn. Tôi đã báo cáo điều này với ban quản lý, nhưng lần này, người ta nói rằng các biện pháp cải thiện đã bị trì hoãn. Trong quá trình này, ông Kang nói rằng niềm tự hào của ông đối với Samsung đã sụp đổ.
Các chuyên gia lo ngại về tình hình an toàn môi trường của các nhà máy sản xuất của các công ty toàn cầu đã lan sang các quốc gia mà mức độ nhận thức về môi trường và quyền con người chưa cao. Điều này là do đây là một môi trường khó khăn để mạng lưới giám sát của các phương tiện truyền thông và xã hội dân sự quốc tế hoạt động bình thường. Joe Digange, cố vấn khoa học và công nghệ của IPEN, một mạng lưới chống các chất độc hại quốc tế, cho biết các phương pháp hiện tại dựa vào người tố giác sẽ không giải quyết được vấn đề ở các nhà máy ở nước ngoài. Chúng tôi khuyên rằng việc công khai minh bạch các thông tin nội bộ là một trách nhiệm quản lý xứng đáng với tên tuổi và quy mô của Samsung.
Về vấn đề này, Samsung Electronics cho biết: “Chúng tôi đang triệt để tuân thủ luật pháp và các quy định liên quan đến an toàn môi trường tại các địa điểm kinh doanh của chúng tôi trên toàn thế giới.”
“Không có công trình xử lý nước thải cho đến năm thứ 2 vận hành nhà máy”
