Sau sự sụp đổ của các ngân hàng ở Hoa Kỳ như SVB Financial và Signature vào cuối tuần trước, trong những ngày qua cổ phiếu của ngành ngân hàng đang giảm chóng mặt, không chỉ ở Mỹ mà còn trên toàn thế giới. Điều gì đã gây ra sự sụp đổ này và nó sẽ gây ra những tác động rộng lớn đến đâu?
Một trong những điều gây ra sự sụp đổ của Ngân hàng Thung lũng Silicon (SVB) là lãi suất tăng liên tục. Trong thời kỳ lãi suất cực thấp (một chính sách được áp dụng để đối phó với cuộc suy thoái năm 2008), các ngân hàng đã vay ồ ạt thông qua việc mua trái phiếu chính phủ an toàn.
Không giống như FTX, nhà đầu tư tiền điện tử hiện đã sụp đổ, SVB không đánh bạc bằng tiền của những người gửi tiền chỗ họ. Tiền của người gửi đã được đầu tư theo cách có vẻ là trách nhiệm cao nhất cho đến 18 tháng trước: Trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ. Đáng tiếc, khi Cục Dự trữ Liên bang bắt đầu tăng lãi suất, giá trị của trái phiếu đã giảm xuống (vì trái phiếu có lãi suất cao hơn hiện có thể mua được trên thị trường mở).
Mặt khác, SVB là một ngân hàng chuyên cho các công ty công nghệ vay, những công ty mà cho đến gần đây đang lâm vào khó khăn, dẫn đến sa thải hàng loạt và buộc phải ăn vào dự trữ ngân hàng do thua lỗ. Ngoài ra, lãi suất cao hơn khiến việc vay tiền trở nên khó khăn hơn và ít hấp dẫn hơn như một lựa chọn.
Một số công ty công nghệ đã bắt đầu rút tiền vào năm ngoái, buộc các ngân hàng như SVB phải tìm kiếm tiền mặt để trả cho họ, một trong những cách là bán trái phiếu nhưng làm như thế lại càng khiến giá của chúng thấp thêm. SVB đã cố gắng huy động vốn bằng cách phát hành cổ phiếu mới, điều này làm nổi bật những khó khăn mà họ phải đối mặt.
Điều này đến lượt kích hoạt một cuộc tháo chạy ngân hàng cổ điển. Những người gửi tiền, đặc biệt là những người có tiền gửi vượt quá mức bảo đảm tối đa của liên bang là 250.000 USD, đã yêu cầu rút 42 tỷ USD vào thứ Năm tuần trước. Những con nợ không có bảo hiểm chiếm tỷ lệ rất cao trong trường hợp của SVB, cao hơn nhiều so với trường hợp của một ngân hàng ‘bình thường’. Đó là chiếc đinh cuối cùng đóng lên cỗ quan tài.
Lo sợ những hậu quả chính trị, chính phủ Hoa Kỳ đã cố gắng tránh một gói cứu trợ, nói rằng họ sẽ không đưa ra bất kỳ bảo đảm nào vượt quá 250.000 dollar. Tuy nhiên, điều này đã nhanh chóng mở rộng vấn đề, khiến người gửi rút tiền từ các ngân hàng nhỏ khác. Rõ ràng là điều này sẽ gây ra thảm họa cho phần lớn ngành công nghệ ở Mỹ, đặc biệt là các công ty mới thành lập, những người sẽ không thể trả lương và hóa đơn chừng nào tài khoản của họ vẫn bị đóng băng, điều này đến lượt sẽ dẫn đến một đợt đóng cửa và sa thải. Được biết, một phần tư triệu công nhân đang làm việc trong các công ty có liên kết với SVB.
Vì vậy, Cục Dự trữ Liên bang và chính phủ đã buộc phải quay xe trong hoảng loạn để ngăn chặn hậu quả. Trước khi thị trường mở cửa vào sáng thứ 2, Cục Dự trữ Liên bang đã thông báo rằng họ sẽ đảm bảo cho toàn bộ những người gửi tiền (tức là bao gồm cả những khoản tiền gửi trên ngưỡng 250.000 dollar) và số tiền này sẽ được trả bằng tiền thuế đối với các ngân hàng khác (tức là không phải bởi người nộp thuế).
Nó sẽ cung cấp cho các ngân hàng và công ty công nghệ đang gặp khó khăn tính thanh khoản bằng tiền mặt giá rẻ. Do đó, một lần nữa họ lại tham gia vào Nới lỏng định lượng (QE) và một gói cứu trợ khác, ngay cả khi họ đang buộc các cổ đông phải chịu thiệt hại. Trớ trêu thay, phần lớn lĩnh vực công nghệ lại thích những ý tưởng tự do của thị trường tự do và đây thực sự là một gói giải cứu cho lĩnh vực đó. Một lần nữa, như Financial Times đã nói, họ đang thực hiện “việc tư nhân hóa lợi nhuận và xã hội hóa các khoản lỗ” một cách hiệu quả.
Chi nhánh SVB tại Vương quốc Anh đã được HSBC cứu trợ, người đã rất hào phóng trả 1 bảng Anh để mua toàn bộ ngân hàng. Các nhà đầu tư khác cũng hy vọng có thể tham gia và giành được một món hời trong đợt bán tháo tài sản của SVB nếu Fed không can thiệp. Cổ phiếu SVB nhiều nhất có thể vào đầu tuần trước để đảm bảo rằng họ không bị loại. Bất kỳ khoản tiền phạt nào mà Biden đã đe dọa áp đặt đối với họ, rất có thể sẽ bị thu hẹp lại so với số tiền họ tiết kiệm được từ những lần bán hàng đó.
Tuy nhiên, vào cuối tuần, bất kỳ ai có khoản tiền gửi ngân hàng lớn ở bất kỳ đâu trên thế giới sẽ bắt đầu lo lắng về sự an toàn khoản tiền của họ. Đây là một đòn giáng nghiêm trọng đến niềm tin vào lĩnh vực ngân hàng và làm tăng nguy cơ xảy ra các cuộc khủng hoảng ngân hàng tiếp theo.
Có những yếu tố khác đang diễn ra, mang tính hệ thống hơn. Trong cả một thời kỳ, QE đã bơm một lượng lớn tiền rẻ vào nền kinh tế, loại tiền mà về cơ bản không tìm được con đường hiệu quả để đầu tư. Thay vào đó, nó tìm đường vào tất cả các loại đầu tư mang tính đầu cơ, bao gồm, như một nhà phân tích của Rabobank đã nói, “các nhà đầu tư mạo hiểm tài trợ cho các bộ lọc Instagram khiến mèo trông giống chó”. Nhưng tất nhiên, cả bất động sản, vốn là một vấn đề đặc biệt ở Trung Quốc.
Sau khi mở rộng ồ ạt các chương trình QE của họ và đưa ra các khoản trợ cấp lớn trong thời kỳ đại dịch, tiền rẻ cuối cùng đã xuất hiện dưới dạng lạm phát. Để kiểm soát nó, các ngân hàng trung ương đã mạnh tay đảo ngược chính sách của họ bằng cách tăng lãi suất nhanh chóng. Họ đã và vẫn đang cố gắng kích động suy thoái để kiềm chế lạm phát. Tuy nhiên, như trường hợp này cho thấy, họ không thực sự chuẩn bị để đối mặt với hậu quả.
Có một rủi ro thực sự là khối lượng nợ khổng lồ tích lũy trên khắp thế giới trong 30-40 năm qua sẽ đồng nghĩa với việc tăng lãi suất sẽ không chỉ gây ra một cuộc suy thoái nhỏ mà là một cuộc suy thoái toàn diện. Một chiến lược gia tại Deutsche Bank được trích dẫn trên Financial Times rằng :
“Chúng ta đã học được hai điều trong vài ngày qua. Đầu tiên, chu kỳ thắt chặt chính sách tiền tệ này đang hoạt động với độ trễ, giống như mọi chu kỳ khác. Thứ hai, chu kỳ thắt chặt này sẽ được khuếch đại do căng thẳng trong hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ.”
Điều tương tự cũng không ít. Vào Chủ nhật, một ngân hàng có tên là Signature, đã can dự khá nhiều vào tiền điện tử, đã buộc phải đóng cửa và các ngân hàng khác đang chịu áp lực phải chứng tỏ rằng họ có thể tồn tại.
Cuối tuần trước, Fed cho biết họ sẽ tăng lãi suất ít nhất 0,25 điểm phần trăm trong cuộc họp tiếp theo, nhưng hiện tại có vẻ như điều đó sẽ không xảy ra. Vào mùa thu, họ khăng khăng rằng họ sẽ không đi lạc khỏi con đường giảm lạm phát của mình, bất chấp hậu quả. Bây giờ, đối mặt với tác động nghiêm trọng đầu tiên của việc tăng lãi suất, có vẻ như Cục Dự trữ Liên bang đã chớp mắt. Điều này không tốt cho khả năng kiểm soát lạm phát của họ.
Đồng thời, lạm phát là nhân tố chính làm hồi sinh cuộc đấu tranh công nghiệp, chẳng hạn như ở Anh, lên mức chưa từng thấy trong 30 năm. Đáng chú ý là Biden đã nói rằng người nộp thuế sẽ không trả tiền cứu trợ cho những người gửi tiền của SVB (chủ yếu là các công ty công nghệ). Họ cần tính đến sự tức giận đang bùng lên đối với các nhà tư bản và chủ ngân hàng vẫn tồn tại kể từ gói cứu trợ sau năm 2008.
Giai cấp thống trị bị kẹt giữa một tảng đá và một nơi khó khăn. Bất cứ điều gì họ làm cũng sai. Toàn bộ trạng thái cân bằng của hệ thống tư bản chủ nghĩa đã bị phá vỡ, và mọi giải pháp mà giai cấp thống trị đưa ra chỉ tạo ra những vấn đề tương đương hoặc lớn hơn ở những nơi khác. Cuộc khủng hoảng tài chính không phải là nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tư bản chủ nghĩa, mà là một triệu chứng của nó, và nó sẽ tiếp theo sau nó.
Niklas Albin Svensson và Jorge Martín, IMT, 13 tháng ba 2023
