Rò rỉ hồ sơ về Uber cho thấy cuộc chiến tranh toàn cầu của nó nhằm chống lại người lao động
Vụ rò rỉ “Hồ sơ Uber” cho thấy sức mạnh của nỗ lực vận động hành lang trị giá hàng triệu đô la của công ty – và cách nó đã làm việc với các chính phủ trên thế giới để cắt giảm quyền của người lao động.
“Đôi khi chúng ta gặp vấn đề bởi vì, à thì chúng ta làm ăn bất hợp pháp.” Đó là lời của Nairi Hourdajian, người đứng đầu bộ phận truyền thông toàn cầu của Uber, trong một thông điệp gửi cho một đồng nghiệp vào năm 2014 khi công ty đang đối mặt với viễn cảnh đóng cửa ở Thái Lan và Ấn Độ.
Được tiết lộ như một phần của hơn 124.000 tài liệu và thư từ bị rò rỉ từ năm 2013 đến năm 2017, được gọi là “Uber Files”, lời thú nhận đi vào cốt lõi của cách Uber trở thành công ty vận tải rộng khắp toàn cầu như ngày nay: bằng cách vi phạm pháp luật, trốn tránh chính quyền, nuôi dưỡng mối quan hệ với những người có quyền lực, và gây ra phản ứng dữ dội từ những tài xế của họ. Các tài liệu cung cấp chi tiết mới cho các khía cạnh của công ty vốn đã được đưa ra ánh sáng trong những năm gần đây.
Hồ sơ Uber cho thấy cách công ty nhận ra rằng để tồn tại, để đảm bảo công ty thoát khỏi vòng kim cô, họ cần phải tiếp cận với các chính trị gia. David Plouffe và Jim Messina đã sử dụng các mối quan hệ và thiện cảm từ thời còn làm việc trong chính quyền Obama để giúp Uber mở rộng khắp châu Âu và Trung Đông, bao gồm cả việc nhờ các nhà ngoại giao Hoa Kỳ tại Pháp và Hà Lan can thiệp thay mặt công ty. Uber cũng phát triển mối quan hệ thân thiết với cựu thủ tướng Anh George Osborne, tổng thống Pháp Emmanuel Macron khi ông còn là bộ trưởng kinh tế, Neelie Kroes – cựu phó chủ tịch Ủy ban châu Âu và John Tory – thị trưởng Toronto. Đây chỉ là vài cái tên được điểm danh.
Công ty đã phát triển một “công tắc hủy diệt” sẽ mã hóa từ xa các máy tính và thiết bị của mình nếu một văn phòng bị chính quyền đột kích, nó đã được sử dụng ít nhất hai chục lần tại các khu vực pháp lý bao gồm Canada, Pháp, Hà Lan, Bỉ, Hungary, Romania và Hồng Kông. Nó đã vận động các chính phủ để đảm bảo những nỗ lực pháp lý sẽ coi nó như một công ty công nghệ thay vì một công ty vận tải và rất vui vẻ khi đưa các tài xế vào thế có hại miễn nó mang lại lợi ích cho công ty. Giám đốc điều hành Travis Kalanick cho biết “Bạo lực đảm bảo thành công” sau khi một số giám đốc điều hành bày tỏ e ngại về kế hoạch cử tài xế tham gia một cuộc biểu tình năm 2016 ở Paris, nơi họ có thể bị tấn công.
Những câu chuyện này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, vì các tệp đã được chia sẻ với bốn mươi phương tiện truyền thông và dự kiến sẽ tiếp tục xuất bản trong những ngày tới. Uber đã và đang cố gắng qua mặt báo chí xấu, ra đòn lặp đi lặp lại và hành động pháp lý có thể xảy ra: trong một tuyên bố, công ty chỉ ra nhiều tiết lộ đã được đưa ra về cách nó hoạt động dưới sự lãnh đạo của Kalanick và cố gắng làm cho nó có vẻ như thể những hành động xấu được ghi lại là từ một giai đoạn lịch sử của công ty, điều đã trôi qua từ lâu. Không gì có thể xa sự thật hơn thế.
Uber đã bán cho chúng ta một lời nói dối
Vào những năm đầu của thập niên 2010, Uber đã phát triển mạnh mẽ và hầu hết các phương tiện truyền thông không thể đưa tin đầy đủ về nó. Xuất hiện trước báo chí đầy tích cực nên nhiều vấn đề của công ty đã bị bỏ qua dù đang gây hại cho người lao động và cộng đồng. Điều đó cho phép Kalanick đưa ra hàng loạt tuyên bố táo bạo khiến Uber không chỉ giống như nó sẽ trở nên tuyệt vời đối với chúng ta, mà còn rằng công nghệ đang mang lại một tương lai tốt đẹp hơn.
Như tôi đã trình bày trong Đường tới hư không: Thung lũng Silicon sai gì về Tương lai Giao thông Vận tải, Uber được cho là, hay như chính Kalanick đã tuyên bố, nó phải làm giảm tỷ lệ sở hữu ô tô, cắt giảm tắc nghẽn giao thông, làm cho việc di chuyển trở nên dễ dàng hơn cho các cộng đồng chưa được phục vụ, cho phép các tài xế của mình có mức sống tốt và miễn phí các dịch vụ vận chuyển. Chỉ mất vài năm để tất cả những lời hứa lớn lao được hé lộ dưới dạng tham vọng thái quá hay tệ nhất là dối trá hoàn toàn.
Tác động thực sự của Uber là làm cho cuộc sống của hầu hết mọi người mà nó tiếp xúc trở nên tồi tệ hơn. Một loạt nghiên cứu đã phát hiện ra rằng công ty đã khiến giao thông tồi tệ hơn ở các thành phố lớn, ít ảnh hưởng đến quyền sở hữu xe hơi, khiến hành khách rời xa các dịch vụ vận chuyển và tăng lượng khí thải trên chuyến đi. Cùng với đó, nó làm suy yếu điều kiện của công nhân taxi hiện tại và ép các tài xế của chính mình (những người chủ yếu đến từ các cộng đồng bị thiệt thòi) phải phục vụ một cách không cân xứng những người trẻ tuổi giàu có, sống ở các thành phố.
Những hứa hẹn lớn lao và mức độ phủ sóng không được đánh giá cao đã đóng vai trò là vỏ bọc cho dự án thực sự của công ty: bãi bỏ quy định cho ngành công nghiệp taxi, xóa bỏ quyền của người lao động và tăng cường kiểm soát của công ty đối với cách mọi người đi lại. Nói tóm lại, nó đã thành công khi một chiến dịch do anh em nhà Koch tài trợ những năm 1990 đã thất bại. Lợi ích thực sự mang lại không phải cho công chúng, những người có đường phố tràn ngập taxi không được kiểm soát hoặc công nhân với sinh kế bị mất, mà là cho các nhà đầu tư ban đầu của Uber, những người vẫn có thể kiếm tiền khi công ty niêm yết cổ phiếu và cho các công ty khác được mệnh danh là “Uber XX”. có thể phổ biến mô hình lao động theo công việc sang các lĩnh vực khác.
Hồ sơ Uber xác định chi tiết về cách công ty có thể trở thành như ngày nay, xây dựng dựa trên những tiết lộ từ báo chí trong nhiều năm, mọi thứ từ phân biệt giới tính tràn lan đến việc tạo ra các công cụ như Greyball để loại bỏ các nhà quản lý và thực thi pháp luật. Câu chuyện của công ty được phác họa chi tiết trong bộ phim Super Pumped: The Battle for Uber của Mike Isaac. Tuy nhiên, công ty lại cố khiến chúng ta tin rằng tất cả đã thay đổi sau khi Kalanick rời khỏi tòa nhà.
Uber đã không thay đổi
Khi Dara Khosrowshahi trở thành Giám đốc điều hành vào tháng 8 năm 2017, công ty đã xem vấn đề của nó chỉ là có một “văn hóa” doanh nghiệp tồi và hứa rằng Khosrowshahi sẽ làm sạch nó. Nhưng trong khi cách đối xử của ban quản lý đối với phụ nữ và các nhóm yếu thế khác tại trụ sở chính là một vấn đề, thì vấn đề này đã đi vào cốt lõi của mô hình kinh doanh – và đó là điều mà Khosrowshahi không thể (và sẽ không) thay đổi.
Chiến dịch quan trọng nhất mà Khosrowshahi đã thực hiện kể từ khi tiếp quản Uber không phải là xóa bỏ văn hóa “anh em huynh đệ” của công ty, mà là tẩy chay quyền của người lao động ở California. Vào tháng 9 năm 2019, tiểu bang đã thông qua Dự luật Hội đồng số 5, điều này sẽ buộc các công ty gig như Uber phải phân loại lại công nhân của họ là nhân viên thay vì các nhà thầu độc lập. Tuy nhiên, các công ty đã hợp tác và chi hàng trăm triệu đô la để đánh lừa công chúng bỏ phiếu cho một biện pháp bỏ phiếu được gọi là Dự luật 22 mà họ tuyên bố sẽ cải thiện điều kiện của người lao động, nhưng trên thực tế đã hoàn toàn ngược lại bằng cách từ chối tình trạng việc làm của họ.
Hồ sơ Uber không nói nhiều về văn hóa nội bộ của Uber mà nói về cách công ty củng cố bản thân tại các thành phố trên thế giới thông qua việc theo đuổi tàn nhẫn các mối quan hệ chính trị và quy định thuận lợi bằng mọi giá. Bất chấp tuyên bố của nhóm quan hệ công chúng của Uber, rằng nó đã thay đổi kể từ khoảng thời gian mà các tài liệu bị rò rỉ, chiến dịch thường trực của họ nhằm luật hoá phân loại sai người lao động cho thấy điều hoàn toàn ngược lại.
Được khuyến khích sau Dự luật 22, Khosrowshahi đã đưa ra kế hoạch vận động mạnh mẽ cho một phân loại lao động mà nó gọi là “IC+” hoặc “nhà thầu độc lập bổ sung”. Theo kế hoạch, người lao động sẽ được coi là nhà thầu độc lập, theo đó họ bị từ chối tất cả các quyền và lợi ích đi kèm với tình trạng việc làm. Nhưng công ty hứa rằng họ sẽ nhận được một số biện pháp bảo vệ, bao gồm mức lương tối thiểu cho “thời gian gắn bó” và một số quyền lợi hạn chế. Tuy nhiên, kinh nghiệm của Dự luật 22 đã cho thấy chúng là những lời hứa gây nhầm lầm: rất ít người lao động có thể tiếp cận các khoản trợ cấp ít ỏi và mức lương tối thiểu được hứa hẹn lên tới chỉ 5,64 đô la một giờ.
Uber đã lên kế hoạch triển khai khuôn khổ của mình trên khắp Hoa Kỳ và trên toàn thế giới. Ở Massachusetts, kế hoạch về một biện pháp bỏ phiếu gần đây đã gặp phải rào cản trước tòa án cấp cao nhất của tiểu bang, nhưng công ty đã thành công hơn ở Washington. Tại Canada, Uber đã đặt thương hiệu IC+ là “Công việc linh hoạt +” và đã vận động các tỉnh trên toàn quốc thay đổi luật lao động của họ. Luật việc làm gig gần đây của Ontario phản ánh chặt chẽ những gì Uber đã và đang thúc đẩy.
Trong khi đó, một quyết định của Tòa án Tối cao Anh vào năm ngoái cho thấy rằng các tài xế Uber nên được phân loại là công nhân và nhận được các quyền và lợi ích liên quan. Phán quyết này được coi là một bước tiến đối với người lao động và Uber đã sử dụng nó như một phần quan trọng trong chiến dịch PR của mình để khiến mọi người tin rằng hãng đối xử công bằng với người lao động. Nhưng Uber chưa bao giờ thực sự tuân thủ toàn bộ quyết định, trong đó nói rằng người lao động phải được đảm bảo mức lương tối thiểu trong toàn bộ thời gian họ làm việc – từ khi đăng nhập đến khi đăng xuất. Thay vào đó, Uber chỉ cung cấp nó cho thời gian “tương tác” hoặc khi họ cung cấp một chuyến đi.
Hồ sơ Uber cũng cho thấy công ty đã vun đắp các mối quan hệ quan trọng như thế nào, bất kể hậu quả của chúng đến đâu. Trong cuộc bầu cử liên bang của Canada năm ngoái, Đảng Bảo thủ đã đưa ra một kế hoạch việc làm gig được mô tả là “bản sao” của đề xuất Công việc linh hoạt + của Uber. Hóa ra một nhà vận động hành lang của Uber là giám đốc chính sách của đảng và đóng vai trò chính trong việc xây dựng nền tảng này. May mắn thay, đảng này đã thua trong cuộc bầu cử, nhưng Khosrowshahi còn tệ hơn thế nhiều.
Vào năm 2019, sau khi có bằng chứng thuyết phục rằng Thái tử Ả Rập Saudi Mohammed bin Salman đã ra lệnh hành quyết và phân xác nhà báo Jamal Khashoggi của Washington Post, Khosrowshahi vẫn chưa sẵn sàng tách mình khỏi nhà độc tài giết người. Nói với Axios, ông mô tả mệnh lệnh này là một “sai lầm” và nói rằng “mọi người mắc sai lầm không có nghĩa là họ không bao giờ có thể được tha thứ”. Ngày hôm sau, đội PR phải dọn dẹp đống lộn xộn mà anh ta đã làm để cố gắng không làm mất lòng một trong những cổ đông lớn của công ty.
Uber phải dừng lại
Đối lập với những gì Uber muốn công chúng tin tưởng, nó không thay đổi. Nó vẫn quyết liệt cam kết kiểm soát cách mọi người đi lại và tước đoạt quyền của người lao động trong quá trình này – cả vì lợi ích của cổ đông và bất kỳ công ty nào cố gắng vượt qua viễn cảnh rằng việc sử dụng một ứng dụng sẽ cho phép nó trốn tránh các quy định quản lý theo truyền thống trong ngành mà nó hoạt động. Nhưng chiến thắng trong những trận chiến đó là chìa khóa cho giai đoạn tiếp theo của Uber.
Sau hơn một thập kỷ chảy máu tiền mặt, bao gồm hơn 20 tỷ đô la chỉ tính riêng từ năm 2015, số tiền dễ dàng cuối cùng có thể cạn kiệt khi lãi suất lần đầu tiên tăng nghiêm trọng kể từ cuộc Đại suy thoái. Trong đại dịch, Uber đã đặt cược lớn vào những thứ như xe tự hành và xe bay mà hãng từng hứa hẹn là tương lai của sự di chuyển. Thay vào đó, chúng ta bắt đầu thấy việc phải bền vững về mặt tài chính sẽ có ý nghĩa như thế nào đối với dịch vụ mà Uber cung cấp: giá cao hơn và thời gian chờ đợi lâu hơn đến mức mà taxi đang có vẻ hấp dẫn trở lại.
Cùng lúc với việc dịch vụ của Uber xấu đi và bốc hơi các khoản trợ cấp giúp hãng này giảm giá taxi, công ty cuối cùng có thể đang cố gắng soán ngôi đối thủ cạnh tranh lớn nhất của mình. Uber đã ký một thỏa thuận để niêm yết trên ứng dụng của mình taxi ở Thành phố New York vào tháng 3, sau đó là các thỏa thuận tương tự ở San Francisco và Ý. Sự phát triển này không chỉ cho phép Uber kiểm soát mối quan hệ với khách hàng, nắm bắt dữ liệu chuyến đi và tăng nguồn cung cấp nhân công mà còn có thể khiến taxi tuân theo các quy định của Uber sau khi phá vỡ một cách hiệu quả khuôn khổ quy định lâu đời. Điều đó có nghĩa là quản lý bằng thuật toán cho người lái xe và tăng giá cho người lái.
Hồ sơ Uber giúp chúng ta hiểu thêm về những hành động xấu xa đã tạo nên Uber như ngày nay và cách các khía cạnh của cuốn sách đó tiếp tục thúc đẩy cuộc chiến toàn cầu chống lại người lao động. Khi mô hình kinh doanh của công ty dường như đang trải qua một sự thay đổi cơ bản, chúng tôi có cơ hội để sửa chữa một sai lầm đã mắc phải nhiều năm trước. Chiến dịch làm lại hệ thống vận tải của Uber để phục vụ các yêu cầu thương mại bất chấp hậu quả của Uber sẽ kết thúc ở đây. Chúng tôi có thể làm tốt hơn nhiều.
